Dlaczego Gombrowicz

źródło: Nieznane

Dlaczego Gombrowicz?

FOT. (C) BOHDAN PACZOWSKI

W Houston, w Menil Gallery, w pięknym kremowo-szarym budynku zaprojektowanym przez Renzo Piano, znajduje się spora sala poświęcona surrealistom, których bardzo ceniła pani de Menil (z domu Schlumberger), założycielka kolekcji. Są tam prawie wszyscy święci malarze europejskiego surrealizmu, a na płótnach ich fantazje, góry, lustra, parasole, jabłka i kapelusze.

Widza takiego, jak piszący te słowa, który nie jest wcale entuzjastą surrealizmu, uderza jedno: wśród tych wyrafinowanych fantazji nie znajdzie się śladu prawdziwych koszmarów XX wieku - ani w antycypującym przeczuciu, ani w późniejszej rekapitulacji. Czyżby tak wychwalana wyobraźnia surrealistów zawiodła? Obrońcy tego kierunku powiedzą oczywiście, że nie, że tylko prostak mógłby się domagać od surrealizmu przedstawienia rzeczywistych, historycznych konwulsji, że zajęci byli oni realnością wewnętrzną. Ja jednak pozostanę przy mojej wątpliwości - owe kapelusze, jabłka, parasole i lustra wydają mi się nawet nieco komiczne w zestawieniu z grozą wymyśloną nie przez artystów, lecz przez katów XX stulecia.

Tę grozę próbował niekiedy zrozumieć i komentować Witold Gombrowicz; nie był on surrealistą, chociaż pewne cechy jego wrażliwości pisarskiej, jego...