Odprusaczanie

autor zdjęcia: Dariusz Gorajski

źródło: Fotorzepa

Zamek Książąt Pomorskich: najmłodsza budowla piastowska, ukończona w 1985....

autor zdjęcia: Tomasz Jodłowski

źródło: Fotorzepa

Góralskie parzenice i leluje w Sejmie Śląskim

źródło: NAC

Sejm Śląski. Polsko? Germańsko? Monumentalnie

źródło: Archiwum autora

Jak spolonizować fasadę: zdjęcia poczty na Długim Targu w Gdańsku, stan z 1896 roku

źródło: Archiwum autora

Stan poczty na Długim Targu w Gdańsku po rekonstrukcji w latach 60.

Wojna nie polega tylko 
na burzeniu, lecz także 
na budowaniu 
i przebudowywaniu. Polsko-niemieckie zmagania urbanistyczne są tego przykładem.

Trzeba pozbyć się tych pruskich grzmotów, bo będą one demoralizować młodzież przyjeżdżającą na Ziemie Odzyskane – zwykł mawiać Zbigniew Rewski, wojewódzki konserwator zabytków z Olsztyna. To on był twórcą terminu „odprusaczanie".

„Jeszcze trudniejsze zadanie stanowi zagadnienie »odprusaczenia« panoramy miast na Ziemiach Odzyskanych, w których dominuje zazwyczaj kilka szpiców i hełmów wież kościelnych czy ratuszowych oraz wieże ciśnień. Można by jednak rozpatrzyć możliwość usunięcia szpiców i hełmów z najbardziej pruskich budowli" – pisał w „Odrze" w 1949 roku Rewski. Zdawał sobie sprawę, że owa „przebudowa" będzie kosztowna, ale uważał, że warto te pieniądze wydać na „polonizację" krajobrazu. Po wojnie rozpoczęto wielką operację „uswojszczenia" architektury, z której mało kto zdaje sobie dzisiaj sprawę, spacerując po ulicach polskich miast, w których mieszkali kiedyś Niemcy.

Ale polsko-niemiecka wojna w architekturze rozpoczęła się już w latach 20. bezpośrednio po przyłączeniu do Polski części Górnego Śląska. Polskie władze chciały zmienić krajobraz Katowic, stolicy tworzonego właśnie województwa śląskiego. Neogotyckie kamienice, urzędy i szkoły w stylu wilhelmińskim sprawiały, że przybysz z Polski mógł się na Śląsku czuć obco. Także Ślązakom polska władza chciała pokazać swoją siłę....