Język, narzędzie władzy

źródło: Biosphoto/Minden Pictures/AFP

Przy straganach w dzień targowy w madagaskarskiej Ambohimahasoa różne słyszy się rozmowy. Fot. Pete Oxford

Obowiązujące wersje wielu afrykańskich języków stworzyli Europejczycy, a właściwie chrześcijańscy misjonarze. 
Utrwalali te miejscowe dialekty, na które tłumaczyli Biblię.

Na chodniku, opodal terminalu minibusów w południowoafrykańskim Soweto, leżą kupki kolorowych fatałaszków. Wśród nich uwija się sprzedawczyni, zachęcając do kupna potencjalne klientki. Jedne zapytują o coś w xhosa, inne w afrikaans czy zulu. Sprzedawczyni płynnie przechodzi z jednego języka na drugi, czasem posiłkując się konglomeratem, w którym słowa angielskie i holenderskie mieszają się z zulu, venda, tswana czy jeszcze innym z 11 oficjalnych języków RPA.

I tak jest niemal na każdym afrykańskim targu czy w shebeens, skleconych z byle czego bud, gdzie serwuje się tani alkohol, zwykle domowej produkcji. Dla przeciętnego Afrykanina codzienne posługiwanie się trzema i więcej językami to rzecz najzupełniej normalna. Znajdujące się w atlasach czy encyklopediach mapy wyróżniają kolorami obszary, na których używane są poszczególne języki afrykańskie. Na ziemi, w przeciwieństwie do papieru, sytuacja jest dużo bardziej złożona.

Mięso i mleko za fasolę

Przemierzając afrykański interior, powiedzmy w Mozambiku, można spotkać osadę, której mieszkańcy posługują się ronga, by następnie natknąć się na taką, gdzie mówią tsonga, podczas gdy w kolejnej wiosce będą znowu używać ronga lub jeszcze innego języka, na przykład chopi.

Stwierdzenie, że Afrykę wypełnia mozaika językowa, należy więc traktować dosłownie, bo gdyby rzeczywiście...