Niepodległa Polska: Sen pięciu pokoleń

źródło: NAC

≥Kazimierz Sosnkowski, Józef Piłsudski i oficer armii niemieckiej Schlossmann w czasie spaceru na terenie twierdzy w Magdeburgu

źródło: POLONA

≥Członkowie Stałych Drużyn Strzeleckich Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego Sokół w Wieliczce

Zmartwychwstała nagle, bez żadnych zapowiedzi i fanfar. Polska znowu była wolna, ale czy Polacy byli gotowi na suwerenność?

O wojnę powszechną za wolność ludów,

Prosimy Cię, Panie. [...]

O niepodległość, całość i wolność

Ojczyzny naszej,

Prosimy Cię, Panie...

Jakże zdumiewająco profetycznie, a zarazem przerażająco brzmią te wersy „Litanii pielgrzymskiej" Adama Mickiewicza w setną rocznicę zakończenia I wojny światowej. Dopiero wielka wojna ludów Europy, która przelała się przez stary kontynent w latach 1914–1918, i splot wielu niezwykłych wydarzeń stworzyły unikalną okazję do restytucji polskiej państwowości. Zatarło się przy tym w naszej pamięci, że ta straszna europejska pożoga pochłonęła łącznie życie blisko 65 milionów żołnierzy z 16 ówczesnych państw świata i przedstawicieli wielu narodów, którym, tak jak Polakom, często odmawiano prawa do własnej tożsamości narodowej i własnej państwowości.

Mickiewicz, podobnie jak wielu innych polskich myślicieli, polityków i strategów, był świadom, że stary porządek Europy ustanowiony na kongresie wiedeńskim może runąć jedynie, gdy wszyscy jego architekci rzucą się sobie do gardeł. Wojna ludów, o którą się modlił, nie była jednak tak oczywista, jak nam się dzisiaj zdaje. Geneza Wielkiej Wojny jest niezwykle skomplikowana i wielowątkowa. Na ten konflikt nie zapracowało jedno czy dwa pokolenia, ale był on...