Moskwa wybiera Bermana

źródło: PAP

Jakub Berman (trzeci z lewej) i Władysław Gomułka (na pierwszym planie) wśród innych prominentów komunistycznych i członków delegacji Labour Party, 1946 r.

W rozgrywce o władzę z Władysławem Gomułką jego przeciwnicy posłużyli się wobec sowieckich protektorów straszakiem zagrożenia „polskim nacjonalizmem”

Rok 1948 był początkiem kampanii antysemickiej w Związku Sowieckim, która trwała do śmierci Stalina. Represje dotknęły wszystkich środowisk żydowskich w Związku Sowieckim, a wielu przedstawicieli inteligencji rozstrzelano. Do tej kampanii dołączyły się wkrótce inne kraje bloku sowieckiego, gdzie po pokazowych procesach stracono wysokich funkcjonariuszy komunistycznych pochodzenia żydowskiego.

Polska była wyjątkiem. Co więcej, jakby na przekór tej ogólnoobozowej tendencji zamiast nagonki antysemickiej nad Wisłą rozpoczęła się kampania przeciwko „polskiemu szowinizmowi” w szeregach partii, wojska i w strukturach państwa.

Historycy szukają źródeł tamtych wydarzeń zazwyczaj w rywalizacji o władzę między Władysławem Gomułką a Bolesławem Bierutem. Jednakże dokumenty z moskiewskich archiwów rzucają całkowicie inne światło na te wydarzenia. Wiele wskazuje na to, że były one skutkiem intrygi czołowych funkcjonariuszy partyjnych i części aparatu bezpieczeństwa zgrupowanych wokół Jakuba Bermana i Hilarego Minca. Motorem ich działań była walka o władzę i wpływy, ale rozgrywana w warunkach jednoczesnego zagrożenia czystkami, właśnie w związku z antysemicką kampanią rozpoczętą w Związku Sowieckim.

Dwie frakcje w PPR

Wiktor Lebiediew, ambasador sowiecki w Warszawie, opracował 10 marca 1948 roku ściśle tajne sprawozdanie z sytuacji w kierownictwie PPR...