Skazaniec w każdym domu

autor zdjęcia: Andrzej Wiktor

źródło: Fotorzepa

Berdyczów, jeden z ośrodków osadnictwa polskiego w ZSRS. W roku 1937 dokonano tu setek aresztowań

źródło: AFP

Nikołaj Jeżow, komisarz spraw ewnętrznych w latach 1936 – 1938, autor „Rozkazu NKWD Nr 00485”

źródło: archiwum rodzinne

Sprawa Jana Piotrowskiego: oskarżony, rozstrzelany, pośmiertnie zrehabilitowany...

źródło: archiwum rodzinne

Akt zgonu Henryka Godziszew-skiego, rozstrzela-nego 21 listopada 1937 roku w Winnicy

75 lat temu rozpoczęła się „operacja polska" NKWD. Zamordowanych zostało ponad 130 tysięcy Polaków mieszkających w ZSRR. Każda rodzina straciła bliskich

Dwujęzyczny, rosyjsko-ukraiński, akt zgonu wydany w 1990 roku. Nazwisko, imię, otczestwo: Godziszewski, Henrich Emeljanowicz. Data zgonu: 21 listopada 1937 roku. Przyczyna śmierci: rozstrzelanie. Miejsce śmierci: Winnica.

– Dziadek był inżynierem agronomem. Pewnego wieczoru, a był to piątek 4 listopada 1937 roku, przyszedł do domu i opowiada: wczoraj miałem w biurze na stole plany geodezyjne, dziś rano okazało się, że zniknęły. A w nocy przyszło NKWD i go zabrało – opowiada Małgorzata Miedwiediewa, polska działaczka z „sienkiewiczowskiego" Baru na Ukrainie, który w wyniku traktatu ryskiego znalazł się po sowieckiej stronie granicy.

Rodzina Henryka Godziszewskiego więcej nie widziała. Jak wielu innych został posądzony o przynależność do Polskiej Organizacji Wojskowej, która w tym czasie istniała jedynie w wyobraźni NKWD. – Ktoś widział go na dworcu w Winnicy. I tam też został rozstrzelany. Cała jego sprawa, przesłuchania i wydanie wyroku, i zabicie go trwała niecałe trzy tygodnie – mówi Miedwiediewa. Jak opowiada, jej brat dotarł do akt dziadka. Był wstrząśnięty, widział jego „przyznanie się" do szpiegowania na rzecz Polski. – Jak musieli go torturować, że to podpisał? – zastanawia się.

W każdej...