Fabryczne szlaki

autor zdjęcia: Grzegorz Łyś

źródło: Fotorzepa

Wielki piec w Chlewiskach opalano jako ostatni w Europie, do 1940 r., węglem drzewnym

autor zdjęcia: Grzegorz Łyś

źródło: Fotorzepa

Wiertnica kanadyjska, dzięki której na początku XX w. Galicja stała się trzecim co do znaczenia zagłębiem naftowym na świecie

Niewiele krajów europejskich może pochwalić się takim bogactwem reliktów starej techniki jak Polska. W szczególności „industrialnych“ – dawnych maszyn, urządzeń i budynków fabryk

Pierwszy film nakręcony na ziemiach polskich, jaki zachował się w krajowych archiwach, przedstawia pożar fabryki zapałek w Częstochowie. Najstarszy, z 1913 r., zabytek polskiej kinematografii można dziś oglądać w częstochowskim Muzeum Produkcji Zapałek. Muzeum to zarazem działające wciąż Częstochowskie Zakłady Przemysłu Zapałczanego SA – te właśnie, których zabudowania przed 100 laty padły ofiarą płomieni. Na ścianach dziewiętnastowiecznych hal wciąż można dostrzec ślady dawnych pożarów.

Uwieczniona w filmie „Pożar zapałczarni" częstochowska fabryka, założona w 1882 r., była pierwszą fabryką zapałek w Polsce, nie licząc Sianowa w ówczesnych Prusach. Zakłady mogły i nadal mogą produkować 10 mln pudełek zapałek na miesiąc. Nikt jednak dziś takich ich ilości nie potrzebuje. Fabryka wytwarza zapałki – w coraz większym stopniu to produkcja pokazowa, dla turystów – głównie na zamówienie, na przykład jako reklamówki dla firm. Wytwarza się je z pni osiki. Maszyna zwana łuszczarką, podobna do olbrzymiego robota kuchennego, przerabia je na płyty grubości 2,2 mm, a sieczkarnia – o wydajności 5 mln sztuk na godzinę – tnie na patyczki zapałczane. Są one następnie impregnowane, suszone, polerowane i segregowane na sitach. Potem nasyca się je parafiną, formuje łebki, zanurzając końce w masie zapałczanej, suszy i pakuje. Maszyny, choć w czasach gdy je w zakładach montowano, przed ponad 80...