Gorzki bilans admirała

źródło: AKG/East News

Horthy na białym koniu i panowie szlachta węgierska w historycznych żupanach. Ojczyzna na mokrym budapeszteńskim bruku, listopad 1919 r.

źródło: EAST NEWS

Jesień 1944 r., wywózka budapeszteńskich Żydów do obozów zagłady: ostateczna klęska Horthy’ego

źródło: AFP

Admirał bez morza, regent bez tronu

Minęło 70 lat od chwili, gdy Miklós Horthy po ćwierćwieczu rządów utracił władzę w Budapeszcie, a jednak do dziś w węgierskiej historiografii trwa ożywiona dyskusja na temat jego roli w dziejach kraju. Jedni uważają go za opatrznościowego męża stanu, inni zaś widzą w jego polityce źródło nieszczęść.

Miklós Horthy de Nagybanya urodził się 18 czerwca 1868 r. w  rodzinie szlacheckiej wyznania kalwińskiego w miasteczku Kenderes we wschodnich Węgrzech. Przyszedł na świat rok po zawarciu słynnej ugody, która dała początek Austro-Węgrom. W nowo utworzonej monarchii dualistycznej Madziarzy zostali zrównani w prawach z Austriakami i stali się równoprawnymi współgospodarzami państwa.

Ten okres historii nasi bratankowie wspominają do dziś z rozrzewnieniem. Węgry w błyskawicznym tempie rozwijały się gospodarczo, naukowo i kulturalnie. To wówczas wzniesiono monumentalny gmach parlamentu nad Dunajem. W 1896 r. otwarto też w Budapeszcie metro – najstarszą czynną do dziś kolej podziemną w kontynentalnej części Europy (Rzym doczeka się podobnej inwestycji dopiero 60 lat później).

Z dobrej koniunktury korzystali potomkowie węgierskich rodów. Zamiast walczyć jak ich przodkowie z austriackimi okupantami, mogli współpracować z nimi na nowych zasadach, robiąc kariery w administracji lub wojsku. Ten ostatni sposób na życie wybrał 18-letni Miklós Horthy, który w 1886 r. wstąpił do Akademii Morskiej w Fiume. Była to wówczas główna baza austro-węgierskiej marynarki wojennej nad Adriatykiem. Młodzieniec zdobył cenne doświadczenia, pływając na okrętach wojennych nie tylko po morzach, lecz nawet oceanach. Dowództwo dostrzegło jego...