Europa w łagrze

źródło: AFP

Rosjanie branych do niewoli Niemców przeganiali ulicami miast. Na zdjęciu: Moskwa, 13 września 1944 r.

źródło: AFP

Wielu wziętych do niewoli w ZSRR żołnierzy niemieckich wysłano do obozów pracy za Ural.

Los żołnierzy państw Osi, którzy dostali się do radzieckiej niewoli, to jedna z mniej znanych kart historii II wojny światowej.

Wbrew pozorom historia jeńców wojennych w ZSRR nie zaczęła się w czerwcu 1941 r. z chwilą wybuchu konfliktu hitlerowsko-radzieckiego. Po raz pierwszy Kreml dotknął problemu w 1939 r., gdy Stalin wspólnie z Hitlerem dokonał rozbioru Rzeczypospolitej. Na skutek zdradzieckiego ataku ze Wschodu od 17 września 1939 r. do niewoli radzieckiej trafiło 450 tys. żołnierzy naszej armii, a także funkcjonariuszy Korpusu Ochrony Pogranicza, Policji Państwowej i innych służb mundurowych. Uwięzionych zostało tysiące urzędników państwowych. Wtedy na polecenie Stalina przy NKWD powołano Główny Zarząd ds. Jeńców Wojennych i Osób Internowanych (GUPWI). Połączenie dwóch kategorii osób wynikało z następujących przesłanek. ZSRR nie ratyfikował międzynarodowych konwencji genewskich, definiujących pojęcia jeńca wojennego i osoby internowanej, wraz z ich odmiennym traktowaniem w świetle prawa. Drugą przesłanką była ideologia, która kazała traktować obywateli polskich jako grupę wrogą ZSRR. I wreszcie, ogromną rolę odgrywały czynniki ekonomiczne. Radziecka gospodarka była oparta o niewolniczą pracę społeczeństwa podzielonego na dwie kategorie. Formalnie wolną, choć tak naprawdę złożoną z przymusowych pracowników, takich jak kołchoźnicy i robotnicy fabryczni. Ich status określał bardzo represyjny kodeks pracy, który uległ dodatkowemu zaostrzeniu po formalnym włączeniu ZSRR do wojny. Drugą...