Ironia, która nie ocala

źródło: AFP

Dymitr Szostakowicz. Człowiek, który właściwie nie ma wyboru.

źródło: Rzeczpospolita

Powieścią o Dymitrze Szostakowiczu Julian Barnes potwierdza, że jest wielkim artystą zdolnym udźwignąć każdy temat. To pisarz zbyt dobry, by mógł zasłużyć na literacką Nagrodę Nobla.

28 stycznia 1936 r. Dymitr Szostakowicz był w Archangielsku. Przyjechał, by zagrać swój pierwszy koncert fortepianowy pod batutą Wiktora Kubackiego. Nazajutrz na miejscowym dworcu kolejowym kupił „Prawdę", prasowy organ władzy, który jednym tekstem mógł przekreślić całą karierę. I tego dnia, jak wiele razy wcześniej i później, taki artykuł się ukazał, tyle że tym razem to on był głównym bohaterem. Nosił tytuł „Chaos zamiast muzyki" i dotyczył jednego z najwybitniejszych dzieł kompozytora, opery „Lady Makbet mceńskiego powiatu", inspirowanej opowiadaniem Nikołaja Leskowa „Powiatowa lady Makbet".

Opera cieszyła się wielkim powodzeniem, odniosła sukces w kraju i za granicą – dobrze i niedobrze zarazem, sukces za granicą dowodził bowiem potęgi radzieckiej sztuki, a jednocześnie był podejrzany, mógł przecież wiązać się z oskarżeniami o burżuazyjny charakter dzieła, odejście od słusznych klasowo celów sztuki, wypaczenie ideałów rewolucji; słowem o wszystko w zależności od potrzeb. „Lady Makbet mceńskiego powiatu" cieszyła się taką popularnością, że postanowił ją zobaczyć sam Józef Stalin, znany mecenas i koneser sztuki. „W tamtym okresie były dwa zdania – jedno pytające, drugie twierdzące – od których lał się pot, a silni mężczyźni srali w gacie. Pytanie brzmiało: »Czy Stalin wie?«. A stwierdzenie, jeszcze bardziej niepokojące:...