Przeciw powszechnej błahości

autor zdjęcia: Józef Ruszar

źródło: Archiwum

Rawenna, Saint Apolinare in Classe

autor zdjęcia: Bartek Sadowski

źródło: Fotorzepa

Pozycja z zewnątrz sprzyja bezlitosnemu osądowi

Weźmy fragment z wiersza Czesława Miłosza „Różewicz". Poeta, czyli „poważny śmiertelnik", sprawy egzystencji potraktował ze śmiertelną powagą. Odnosi się to również do języka, który ma wyrazić tajemnicę życia i odchodzenia. To język, który może zranić, tak jak szpadel zanurzający się w ziemi.

nie ma pobłażania

dla frywolności form

zabawności ludzkich wierzeń

chce wiedzieć na pewno

Bohater liryku odrzuca łatwe pocieszenia, odmawia uczestnictwa w społecznie aprobowanej zabawie. Jest poetą wiernym samemu sobie, samotnie poszukującym, odpornym na rzeczy światowe. Wygląda na to, że odpowiedzią na czas wielkiej zmiany jest wybór uniwersalnych wartości. Nie sposób jednak nie zauważyć, że przeciwnik ogłaszający karnawał powszechnej błahości, został rozpoznany.

Oczywiście słowo „frywolność" w liryku Czesława Miłosza ma sens szczególny, odbiegający od przyjętego rozumienia. „Frywolny" znaczy więc tyle co „nieodpowiedzialny", „nieistotny". Spróbujmy rozumienie jeszcze rozszerzyć. Akcent znaczeniowy umieścimy nie nad ryzykownym żartowaniem ze spraw erotyki ani nie zajmiemy się dwuznacznikami na pograniczu normy i nieprzyzwoitości. Natomiast wziąć należy pod uwagę formę błahą, upraszczającą, trywialną, nie dość wysublimowaną, wyzutą z mądrości i doświadczenia. Taka forma niejako na wyrost oswaja wieloraką grozę ludzkiego życia. W jej zakres wchodzą przekonania wymienne, a wszelkie wiary utożsamione zostają z modą. Chwilowe diagnozy, jak również niedefinitywne rozstrzygnięcia wiążą się z przypływem i odpływem sezonów.

Formy frywolne niczego nie rozwiązują, wtórując mowie...