Dobry Niemiec, zły nazista

źródło: Berliner Verlag/Archiv/AFP

Berlin, koniec kwietnia 1945 r., jeńcy i cywile opuszczają stację metra Oranienburger Tor pod okiem roześmianych sołdatów. „To już jest koniec; nie ma już nic”

źródło: Otfried Schmidt/Ullstein Bild via Getty Images

Heinrich Böll, zgorzkniały jak każdy moralista

Głośnych dzieł poświęconych nazizmowi i niemieckiej historii po 2000 roku nie brakowało, ale aż do powieści Timura Vermesa 
i Ralfa Rothmanna wszystkie wyszły spod pióra innego niż niemieckie.

W 2004 roku do kin trafił „Upadek" Olivera Hirschbiegela, film o ostatnich dniach Adolfa Hitlera. Był to jeden z najlepszych obrazów na temat Führera – rzetelny historycznie, doskonale zagrany, pokazujący bodaj najbardziej wiarygodne (filmowo) oblicze wodza III Rzeszy. Hirschbiegel i scenarzysta Bernd Eichinger nie uciekali się do tanich sztuczek, nie chcieli Hitlera dehumanizować, mówili raczej, że nawet najbardziej demoniczne zło jest „ludzkie, arcyludzkie".

Mit zbiorowej niewinności

Jednak po „Upadku" mieliśmy dwie kolejne produkcje prezentujące nazistowskie Niemcy, z których można się było dowiedzieć, że kiedy źli naziści rządzili swym imperium zła, dobrzy Niemcy – figura bardzo popularna w literaturze i popkulturze na uczelniach, w domach i wojskowych kwaterach – zastanawiali się, jak odzyskać Heimat. Najpierw do kin trafił film Marca Rothemunda „Sophie Scholl – ostatnie dni" z bardzo dobrą Julie Jentsch w tytułowej roli. Przedstawiał on Białą Różę, czyli sześcioosobowy „ruch oporu" działający na monachijskim uniwersytecie w latach 1942–1943 (wszystkich członków Białej Róży skazano na karę śmierci). Na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Berlinie „Sophie Scholl" wyróżniono dwoma Srebrnymi Niedźwiedziami za najlepszą rolę kobiecą i reżyserię. Kolejnym głośnym obrazem była...