Za oceanem, blisko kraju

Za oceanem, blisko kraju

Rozmowa z dr. Januszem Ciskiem, dyrektorem Instytutu Józefa Piłsudskiego w Nowym Jorku

4 lipca 1993 minęła pięćdziesiąta rocznica powołania w Nowym Jorku Instytutu Józefa Piłsudskiego do Badań Najnowszej Historii Polski. Jaka była geneza powołania Instytutu?

Instytut Piłsudskiego został powołany przez grupę najbliższych współpracowników Marszałka na wiadomość o śmierci gen. Władysława Sikorskiego. Premier rządu emigracyjnego i Wódz Naczelny cieszył się sympatią zdecydowanej większości społeczeństwa i wojska. Z jego osobą wiązano nadzieje na odzyskanie niepodległości. Sam Sikorski krytycznie oceniał okres rządów piłsudczykowskich, a z drugiej strony firmował politykę ugody w stosunkach z Rosją, czego wyrazem był układ Sikorski-Majski z 30 lipca 1941. Jego odejście było wstrząsem dla wielu Polaków. Piłsudczycy znajdujący się w Nowym Jorku, a byli tam wówczas m. in. Wacław Jędrzejewicz, Ignacy Matuszewski i Henryk Floyar-Rajchman, uznali, że odejście generała Sikorskiego jest właściwym momentem, aby zamanifestować inne spojrzenie na stosunki polsko-rosyjskie i zagadnienie miejsca Polski w obozie sprzymierzonych. Odwoływali się oni do myśli politycznej Piłsudskiego, a powołując nowojorski Instytut nawiązywali też do tradycji utworzonego w 1923 roku w Warszawie Instytutu Badania Najnowszej Historii Polski,...