Tektoniczna wizja Europy

źródło: Bridgeman/PhotoPower

Rycina numer 33. z cyklu „Okropności wojny” Francisca Goi

Twórcy Wspólnoty Europejskiej postawili hipotezę, iż dążenie do osiągnięcia przyrostu konsumpcji indywidualnej spowoduje zanik charakterów narodowych. Dzisiaj wiemy, iż w celu zachowania lub podtrzymania charakteru narodowego Europejczycy są w stanie pójść na kompromis, jeśli chodzi o konsumpcję.

Świat – powiedział niedawno Antonio Gutteres, kandydat na sekretarza generalnego ONZ – utracił zdolność rozwiązywania i negocjowania konfliktów w relacjach międzynarodowych. Ta wypowiedź oznacza uznanie faktu, iż podlegamy działaniu ukrytych potężnych sił, a wszelkie obszary naszego życia formowane są przez erupcje społeczne, pęknięcia gospodarcze i narzutowe konsolidacje terytorialne.

To perspektywa tektoniczna: Europa jest projektem zbudowanym na dynamicznej płycie historycznych doświadczeń, urazów i kompleksów, ambicji i wizji narodowych. Inaczej niż sądzono w ubiegłym wieku ani w zakresie wartości, ani w odniesieniu do tożsamości europejskich nie mamy szczególnej możliwości prowadzenia inżynierii społecznej, nie możemy ich dowolnie kształtować, bo tektonika powoduje, że ukryte siły dekomponują nasze projekty. Polityczna, społeczna i kulturalna nadbudowa Europy poddawana jest ciągłym napięciom.

Zemsta geografii

Procesy rozwoju gospodarczego, w tym także rozwój handlu, transportu lądowego i wodnego podzieliły Europę wzdłuż kształtów odwróconej litery T, która rozdzielała zasobną Północ od ubogiego Południa, rozwinięty Zachód i peryferyjny Wschód. Kolejne wojny jak łańcuchy górskie przecinały terytoria europejskie, a traktaty i umowy międzynarodowe pozwalały na...