Książka – towar deficytowy

autor zdjęcia: Jerzy Undro

źródło: PAP/CAF

Ilu w tym tłumie zapalonych czytelników, a ile osób, które kupione po oficjalnej cenie książki sprzedadzą potem na bazarach z kilkukrotnym przebiciem? (księgarnia Domu Książki, 1983 rok).

W PRL na kartki kupowano mięso i cukier, mąkę i masło, papierosy i wódkę. Były nawet kartki na pończochy, buty i zeszyty. Na kartki sprzedawano również książki, towar pożądany przez Polaków nie mniej od wcześniej wspomnianych.

My chcemy zrobić ze wszystkich robotników i wszystkich chłopów ludzi kulturalnych i wykształconych, i z czasem uczynimy to" – te wypowiedziane przez Stalina zdanie chętnie powielały różnego rodzaju propagandowe wydawnictwa pierwszej połowy lat 50. Rzeczywiście, władze komunistyczne dbały o kulturę – nigdy wcześniej twórcy nie mieli takich przywilejów jak w latach PRL. Ceną za ten dobrobyt była jednak konieczność podporządkowania się partyjnej polityce kulturalnej.

To władza wskazywała kierunki, w których twórcy mogli się rozwijać. Pilnowała również, by niepożądane przez nią treści nie pojawiały się w publicznym obiegu. Tak więc pokornych władze kontrolowały przywilejami, niepokornych – za pomocą cenzury. Księgarniane półki uginały się od książek, których ceny były dość przystępne. Ich treść musiała być jednak całkowicie zgodna z życzeniem rządzących.

Centralne planowanie literatury

Nie tylko cenzura kontrolowała przekaz zawarty w ukazujących się książkach. Do początku lat 50. komunistom udało się wyeliminować z rynku wszystkie prywatne wydawnictwa. W latach stalinowskiej sześciolatki ruch wydawniczy został uznany za gałąź przemysłu i podporządkowany zasadom socjalistycznego planowania. W planie ujmowano nie tylko nakłady, ale również konkretną liczbę opublikowanych tytułów. Scentralizowana została też...