Wyłączenie sędziego – iudex suspectus

Według obecnej formuły art. 49 kodeksu postępowania cywilnego „Niezależnie od przyczyn wymienionych w art. 48, sąd wyłącza sędziego na jego żądanie lub na wniosek strony, jeżeli istnieje okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do bezstronności sędziego w danej sprawie".

Poprzednie brzmienie tego przepisu sprowadzało się do stosunku osobistego między sędzią a jedną ze stron lub jej przedstawicielem, który mógłby wywołać wątpliwości co do bezstronności sędziego.

W orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka wskazuje się, że wzbudzanie przez sądy zaufania w opinii publicznej ma zasadnicze znaczenie w demokratycznym społeczeństwie; w tym celu art. 6 konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (sporządzonej w Rzymie 4 listopada 1950 r., DzU z 1993 r. nr 61, poz. 284 z późn. zm.) wymaga, aby sąd objęty zakresem stosowania tego artykułu był bezstronny. Bezstronność zazwyczaj oznacza brak uprzedzeń i stronniczości, a jej istnienie lub brak może być sprawdzane na różne sposoby. Trybunał w związku z tym rozróżniał podejście subiektywne, tj. podejście obejmujące ocenę osobistych przekonań lub interesów danego sędziego w konkretnej sprawie, oraz podejście obiektywne, tj. podejście rozstrzygające, czy skarżący dysponuje wystarczającymi gwarancjami, aby wykluczyć wszelkie uprawnione wątpliwości w tej mierze (wyrok ETPC z 10 stycznia 2017 r., sprawa nr 56134/08, Korzeniak v. Polska, LEX nr 2184935, https://hudoc.echr.coe.int/).

Jak przyjął Sąd Najwyższy – powołując się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 20 lipca 2004 r., sygn. akt SK 19/02, OTK ZU 2004, nr 7A, poz. 67 – prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez...