Jedna śmierć zapomniana

autor zdjęcia: Bogusław Chrabota

źródło: Rzeczpospolita

autor zdjęcia: Bogusław Chrabota

źródło: Rzeczpospolita

Jan Wańkowicz, muzykolog, ostatni z rodu.

Któż stał za tą zbrodnią? Bandyta w niemieckim mundurze? Na pewno? Niemiec, Białorusin, Łotysz? Cholera wie.

Ale nie tracę nadziei, że kiedyś się dowiem.

Brutalnie krótka notatka wygrzebana w białoruskich archiwach wojennych.

Wioska Ustrona. Rejon borysowski. Obwód miński. Rok zniszczenia 1944. Miesiąc czerwiec. Domów do wojny 25. Ludzi 100. Zniszczono domów 22. Zabitych dwoje. Na koniec szczegółowa sygnatura: CA.KGB. PB.AUD.Op.1.D.2789.Ł.0113-013op. Nic więcej.

Dobrze wiem, są miliony takich notatek w archiwach całej Europy. Miniony wiek był szczególnie łaskawy w obdarowywaniu nas wydarzeniami, które potem z nieskazitelnym spokojem, przerażeniem lub strachem w oczach opisywali nudni archiwiści Hitlera, Stalina, Bieruta. Zazwyczaj ich papier ugina się pod ciężarem setek tysięcy albo milionów ofiar. Obszerniejsze z notatek opowiadają historię Auschwitz-Birkenau czy Stutthofu, mniejsze szeleszczą o spalonych wsiach, miasteczkach, rozbitych chutorach. A ich treść to zwykle statystyka.

Nie ma nic bardziej bezdusznego od statystyki. W statystyce nie ma ludzi, są cyfry. Ludzie to cyfry, nic więcej. Bez imienia i nazwiska. Bez wieku, twarzy, koloru oczu, barwy włosów. Bez znaków szczególnych. Jakieś uszczerbki? Nie, proszę pana, brak. Więc w dowodzie osobistym  napiszemy znaków szczególnych...