Przemoc politycznie motywowana

źródło: BE&W

„Nasza ostatnia nadzieja: Hitler” – plakat wyborczy NSDAP, kwiecień 1932 r. W połowie lat trzydziestych różnego rodzaju rządy autorytarne lub wprost dyktatorskie stały się normą w Europie Środkowej i Wschodniej

źródło: materiały prasowe

Kryzys gospodarczy i polityczny w Europie, jaki nastał po roku 1929, zadał śmiertelny cios resztkom wiary w demokrację. W drugiej połowie lat trzydziestych tylko dwa spośród państw powstałych w roku 1918 – Czechosłowacja i Finlandia – pozostały liberalnymi demokracjami.

Czy w roku 1923 w Europie nareszcie nastał pokój? Koniec wojen międzynarodowych i domowych, w połączeniu ze względną stabilizacją gospodarki zdają się sugerować, że tak właśnie się stało. Od końca 1923 r. po zawarciu traktatu lozańskiego kończącego wojnę w Azji Mniejszej i Tracji Wschodniej, cała Europa rozpoczęła okres względnej stabilności politycznej i gospodarczej. Nowy duch zbliżenia wkrótce zaowocował na arenie międzynarodowej porozumieniami, takimi jak plan Dawesa [Charles Dawes, amerykański bankier – przyp. red.] z 1924 r., którego celem było ułatwienie spłat niemieckich odszkodowań wojennych, traktat z Locarno z 1925 r., w którym Niemcy uznały swą granicę zachodnią i w ten sposób poprawiły swoje dotychczas napięte stosunki z Paryżem, oraz pakt Brianda-Kellogga z 1928 r., który oznaczał zdelegalizowanie wojny jako narzędzia polityki zagranicznej, nie licząc wojny w samoobronie. Celem podkreślenia znaczenia tej zmiany w stosunkach międzynarodowych, główni architekci traktatu w Locarno – brytyjski minister spraw zagranicznych Austen Chamberlain oraz jego niemiecki i francuski odpowiednik – Gustav Stresemann i Aristide Briand – zostali w latach 1925 i 1926 wyróżnieni Pokojową Nagrodą Nobla. Ten ogólny klimat międzynarodowego porozumienia pozwolił także na symboliczne pojednanie między Ankarą a Atenami podczas przedostatniej kadencji Wenizelosa (1928 – 1932); jego kulminacją...