Jak mordowano Kresy

źródło: NAC

Zadaniem żołnierzy KOP była nie tylko ochrona granic, ale i przeciwdziałanie sowieckiej propagandzie

źródło: NAC

Poleszucy prawie niepiśmienni, duchowo należą do poprzednich epok

O świcie 17 września 1939 roku zakończyła się wojna trzystuletnia. Rzeczpospolita ostatecznie przegrała z Moskwą i utraciła ziemie kresowe, czyli część własnej tożsamości.

Stąd byli wszyscy. W wileńskiej celi bazylianów natus est Conradus. Soplicowo na pagórku niewielkim, we brzozowym gaju. Beniowski i Wernyhora, Ukrainy błękitne pola. Z wałów Baru ksiądz Marek, karmelita, ludziom błogosławił. Po Dzikich Polach hulali Wołodyjowski, Zagłoba i Kmicic. Tragicznie aktualna stała się 17 września jego nauka: „Co też sądzisz, co ja powinienem był uczynić wobec dwóch nieprzyjaciół, stokroć potężniejszych, przeciwko którym obronić tego kraju nie mogłem? Zginąć! – odpowiedział szorstko Kmicic".

A chłopcy, którzy szli zginąć do AK, najczęściej obierali pseudonim Kmicic. Czytały o tym kolejne pokolenia krakusów i poznaniaków, a potem (kiedy już zniszczono Breslau) wrocławian rodem ze Lwowa. Pod koniec XX wieku dotarły długo zakazane wiersze ostatniego wielkiego kresowego wieszcza – małego Tomaszka z doliny Issy.

Dwór kontra wieś

W 1795 roku, po trzecim rozbiorze, Gabriel Dzierżawin, subtelny rosyjski poeta i pragmatyczny minister sprawiedliwości, przygotowuje dla cara propozycję. Chce wysiedlenia z pozyskanych przez Rosję ziem polskiej szlachty i Żydów i osadzenia w ich miejsce Rosjan. Tekst trafia do szuflady, lecz myśl nie ginie.

Petersburg przez 123 lata starannie zaciera ślady Rzeczypospolitej na jej dawnych ziemiach. Najpierw masowo...