Wychować na młodych budowniczych Polski Ludowej...

źródło: Muzeum Miasta Jaworzna

Jaworzno – fotografia lotnicza terenu obozu

źródło: Muzeum Miasta Jaworzna

Plan więzienia dla młodocianych w Jaworznie

źródło: Archiwum

Pozostałości wewnętrznego ogrodzenia więziennego

źródło: IPN

Willa komendanta obozu

źródło: IPN

Ulotka z terenu pow. wałbrzyskiego – dowód w sprawie sądowej przeciw młodocianym konspiratorom

źródło: IPN

Bloki, w których przetrzymywano więźniów młodocianych

źródło: IPN

Sporządzony przez bezpiekę schemat Okręgu Morskiego NZW

Więzienie dla młodocianych w Jaworznie 1951 – 1955 Warunkiem powodzenia eksperymentu komunistycznego więziennictwa było pilne dokonanie segregacji więźniów „... pod względem klasowym i oceny stopnia niebezpieczeństwa społecznego przestępstwa”. Szczególną rolę – głównie ze względu na liczbę osadzonych – przewidziano dla więzienia w Jaworznie, gdzie zgromadzono większość członków młodzieżowego podziemia antykomunistycznego. Kierowano tam młodocianych od 17 do 21 lat z wyrokami od dwóch do dziesięciu lat

Po rozbiciu podziemia zbrojnego, sfałszowaniu wyników wyborów i likwidacji legalnej opozycji komunistyczny aparat bezpieczeństwa wydawał się całkowicie panować nad sytuacją w kraju. Dużym zaskoczeniem dla jego kierownictwa były napływające ze wszystkich województw meldunki o młodzieżowych organizacjach niepodległościowych powstających spontanicznie od końca lat 40. XX w. Liczona w tysiącach skala oporu młodych konspiratorów spowodowała, że w Ministerstwie Bezpieczeństwa Publicznego podjęto decyzję o budowie specjalnego więzienia dla młodocianych w Jaworznie. Za jego murami rozpoczęto realizację eksperymentu pedagogicznego wzorowanego na metodach sowieckiego pedagoga Antona Makarenki i jego „Poematu pedagogicznego". Zgodnie z przyjętymi założeniami uczestniczący w nim członkowie młodzieżowego podziemia mieli w stosunkowo krótkim czasie przeistoczyć się z wrogów komunizmu w młodych budowniczych Polski Ludowej.

Kolumbowie – rocznik 30.

W żadnym innym kraju bloku wschodniego młodzież nie wytworzyła tak wielu form walki ze stalinizmem jak w Polsce. Niepowiązane ze sobą, powstające spontanicznie młodzieżowe struktury konspiracyjne stały się naturalną kontynuacją walki toczonej przez dorosłych. Wzorujący się na bohaterach Armii Krajowej, Narodowych Sił Zbrojnych, WiN i podziemia zbrojnego młodzi stworzyli ponad tysiąc organizacji i grup...