Miasto ze słów

autor zdjęcia: Paulina Matysiak

źródło: Ze zbiorów Archiwum Emigracji Biblioteki Uniwersyteckiej w Toruniu.

Biurko z redakcji londyńskich „Wiadomości” i maszyna do pisania „Olimpia” Mieczysława Grydzewskiego: relikwie

autor zdjęcia: Tomasz Zięciowski

źródło: Archiwum prywatne Urszuli Święcickiej

Próba przedstawienia „Mała Apokalipsa” według powieści Tadeusza Konwickiego, Teatr Nowy POSK, Londyn, 1982.

W polskim Londynie literatura znaczyła często więcej niż polityka. 
To dzięki książkom i czasopismom emigranci przetrwali jako wspólnota.

Dla wszystkich polskich emigracji politycznych, nie tylko tej, która uformowała się po II wojnie światowej, literatura była programem i opowieścią o sobie. Gdy okazywało się, że cele polityczne są trudne, jeśli nie wręcz niemożliwe do osiągnięcia, na pierwszy plan wysuwało się piśmiennictwo. Wytyczało kierunki, definiowało przesłanie, kształtowało wspólnotę – emigracyjną, a z czasem i krajową. Znaczyło więcej niż czysta polityka, gdyż w przeciwieństwie do niej słowo było, w miarę upływu czasu, coraz silniejsze rangą kolejnych tytułów, autorów, wznowień i przekładów.

Pomijając fakt, że twórczość, nie tylko literacka, potrafi dobrze spożytkować wygnanie, odtrącenie i nostalgię, ludzie pióra znajdowali poza krajem wcale nie tak złe warunki działania, jak przyjęło się sądzić. Tak było również po 1945 r. mimo żywej do dziś tezy, że pisarz odcięty od narodu, jego egzystencji i języka skazany jest, jeśli nie na twórczą niemoc, to z pewnością na coś w rodzaju niebytu. Obrazowo, lecz nietrafnie, czego dowodem jest własna biografia, przewidywał tę niedoszłą katastrofę Czesław Miłosz widzący siebie po zerwaniu z Polską Ludową w roli poety deponującego rękopisy w dziupli.

Większości polskich pisarzy osiadłych w Londynie i innych miastach wolnego świata, zwłaszcza w latach 50. XX w., daleko było do standardu życia ich kolegów w kraju. Rekompensowali to sobie...