Byliśmy niewolnikami

źródło: AFP

Vytautas Landsbergis, były przywódca Litwy Chodzi nam o to, żeby Polacy na Litwie nie myśleli o sobie, że są obcy na jakiejś obcej Litwie, ale że są Polakami mieszkającymi na Litwie. Nawet papież Jan Paweł II mówił im: jesteście Litwinami polskiego pochodzenia. Mówił to jako Europejczyk.

źródło: Bogusław Chrabota

Vytautas Landsbergis (na zdjęciu w swoim wileńskim biurze) urodził się w 1932 r. w Kownie. Z wykształcenia muzykolog, w czasach Związku Radzieckiego pracował m.in. jako nauczyciel. Nigdy nie wstąpił do partii komunistycznej. W 1988 r. współtworzył niezależny od władz Litewski Ruch na rzecz Przebudowy Sąjūdis. 11 marca 1990 r. został przewodniczącym litewskiej Rady Najwyższej – przywódcą państwa. Później był m.in. przewodniczącym Sejmu oraz, przez dwie kadencje, europosłem

Chodzi nam o to, żeby Polacy na Litwie nie myśleli o sobie, że są obcy na jakiejś obcej Litwie, ale że są Polakami mieszkającymi na Litwie. Nawet papież Jan Paweł II mówił im: jesteście Litwinami polskiego pochodzenia. Mówił to jako Europejczyk - mówi Vytautas Landsbergis, były przywódca Litwy.

23 sierpnia 1989 roku, jako dziennikarz, byłem z wami na „bałtyckim łańcuchu". Dwa miliony ludzi z trzech republik stanęło od Wilna po Tallinn, trzymając się za ręce, 600 kilometrów żywego łańcucha. To był pierwszy taki protest w historii Związku Radzieckiego. Trafił nawet do „Księgi rekordów Guinnessa" jako najdłuższy łańcuch w historii. Skąd pomysł na ten protest?

Już wcześniej organizowaliśmy współpracę między trzema bałtyckimi narodami. Spotykaliśmy się na granicach Litwy i Łotwy, Łotwy i Estonii jako ludzie wolni w duchu i marzący o wolności narodowej. Zadaliśmy sobie pytanie, dlaczego nie zrobić po prostu jednego spotkania, które miałoby charakter drogi łączącej wszystkie trzy kraje. Taki pomysł zrodził się w trakcie jednego ze spotkań odbywających się w Estonii albo na Litwie. Sam w nim nie uczestniczyłem. Ktoś po prostu zaproponował, aby w ten sposób przypomnieć rocznicę zgubnego paktu Ribbentrop-Mołotow, przez który Litwa, Łotwa i Estonia stały się zdobyczą Związku Radzieckiego. W następnym roku razem z Polską zorganizowaliśmy z kolei „drogę europejską", aby przebić blokadę między Litwą a Polską.

Organizatorem łańcucha był Sąjūdis, który powstawał jako ruch wsparcia pieriestrojki...

Nie to było ideą stworzenia Sąjūdisu. Pieriestrojka była dla nas raczej szansą pójścia z hasłem zmian, by forsować...