Wojny wyrównują nierówności

źródło: Rzeczpospolita

Jeśli gwałtowne wstrząsy miały kluczowe znaczenie dla zmniejszenia i odwrócenia nierówności, to czy musiały nastąpić? A jeśliby do nich nie doszło, jak wówczas rozwijałyby się nierówności?

źródło: Rzeczpospolita

Tysiące lat historii możemy skondensować w prostej myśli: od zarania cywilizacji postępujący rozwój możliwości gospodarczych i formowanie się państwa pogłębiały nierówności, lecz nie zaproponowały żadnego rozwiązania tego problemu.

Ile możemy się dowiedzieć o dynamice nierówności z historii? Moim zdaniem: bardzo dużo – ale nadal nie tyle, ile chcielibyśmy wiedzieć. Zajmijmy się pierwszą częścią odpowiedzi.

Narastające dysproporcje w rozkładzie dóbr materialnych stają się możliwe dzięki coraz intensywniejszemu rozwojowi gospodarczemu, lecz nie (zawsze) są jego bezpośrednim wynikiem. I choć realne nierówności mogły sięgnąć ekstremalnego poziomu nawet w bardzo zacofanych gospodarkach, i o ile nam wiadomo, często tak było, o tyle nominalna nierówność jest ostatecznie wynikiem rozmiaru produkcji ponad poziom egzystencji: im więcej dana gospodarka produkuje, tym więcej dóbr może trafić w ręce garstki – a przynajmniej tak wygląda to w teorii, choć już niekoniecznie w praktyce. Ta podstawowa zależność między wzrostem i nierównością wyraża się w najczystszej formie w wielkim okresie przejścia ludzkości z wędrownego do osiadłego trybu życia, co miało wielki wpływ na nierówny podział dóbr, gdyż właśnie wtedy stał się on w ogóle możliwy.

Warto tu dodać, że tej przejściowej fazy nie sposób ująć w wymiarze teorii Kuznetsa: nie możemy zastosować dwusektorowego modelu okresowych wzrostów nierówności, chyba że dopuścimy do myśli obraz społeczeństwa składającego się częściowo z wędrowców, a częściowo z rolników. Co istotniejsze, zwrot ku osiadłemu...