Stare ciotki, wojna i burdele

źródło: NAC

Michał K. Pawlikowski pokazuje obraz międzywojennego dwudziestolecia bez pruderii. Na zdjęciu: prostytutki na ul. Marszałkowskiej w Warszawie

Narzekamy często, że obcokrajowcy nie mają bladego pojęcia o historii Polski czy też szerzej – Europy Wschodniej. Na ich usprawiedliwienie przemawia jednak to, że nasza historia jest wyjątkowo skomplikowana i do zrozumienia trudna.

Jak na przykład wytłumaczyć Francuzowi przypadek Michała K. Pawlikowskiego? Polaka, który – mieszkając w międzywojennej Polsce – czuł się emigrantem, pochodził bowiem z Białorusi, ale sam nazywał się Litwinem?

Czytelnicy, przyzwyczajeni do sielankowego, wyidealizowanego obrazu II RP, czytając „Wojnę i sezon" Pawlikowskiego, mogą przeżyć szok. Autor – występujący w tych zbeletryzowanych wspomnieniach jako Tadeusz Irteński – nie ukrywa bowiem, że państwo to niespecjalnie mu się podobało. Choć teraz, gdy Polska została zepchnięta za linię Curzona, może się to wydać śmieszne, ale chodziło mu przede wszystkim o „skromne granice wschodnie" II RP.

„Po wojnie 1920 roku spotkała nas »szalona okazja«. Po upływie stuleci trzy sąsiednie potęgi zostały pobite lub osłabione. Na takie okazje państwa i narody czekają niemal na próżno przez długie i mroczne stulecia swych dziejów. Nie wyzyskaliśmy tej okazji. Dobrowolnie oddaliśmy wrogowi wschodniemu ćwierć miliona kilometrów kwadratowych ziemi i kilka milionów mieszkańców" – pisze Pawlikowski.

Zawarty z bolszewikami traktat ryski był dla niego zdradą. Zdradą tych wszystkich ludzi, którzy zamieszkiwali byłe tereny I Rzeczypospolitej, a których nowa Polska pozostawiła na pastwę Sowietów. A więc Białorusinów, Ukraińców, Żydów oraz około 1,5 miliona Polaków,...