Dzień, w którym zamknięto bramy getta

źródło: ze zbiorów Muzeum Getta Warszawskiego

Ulica Bagno od strony placu Grzybowskiego, widok w kierunku południowym, w stronę ulic Wielkiej i Świętokrzyskiej. Po prawej mur getta

źródło: ze zbiorów Muzeum Getta Warszawskiego

Ruiny kamienic oraz mur przy ulicy Grzybowskiej w getcie. Widok w kierunku wschodnim, w stronę ulicy Granicznej

„Położyliśmy się spać w żydowskiej dzielnicy, a następnego ranka obudziliśmy się w zamkniętym getcie żydowskim" – zanotował w dzienniku Chaim Kapłan. Był 16 listopada 1940 roku. Materiał powstał we współpracy z partnerem: Muzeum Getta Warszawskiego

Na zamknięcie bram getta i początek jego funkcjonowania Niemcy wybrali sobotę – szabat, najważniejsze święto wyznawców judaizmu. 16 listopada 1940 r. celebrowano je w zupełnie nowej rzeczywistości. Na mocy rozkazu gubernatora dystryktu warszawskiego Ludwiga Fischera wszyscy Żydzi przebywający w Warszawie, łącznie blisko 400 tys. osób, musieli przenieść się na wyznaczony przez Niemców obszar liczący około 4 km kw. Teren ten został otoczony trzymetrowym murem, a jego budowa rozpoczęła się jeszcze wiosną. Koszty musiała sfinansować sama społeczność żydowska. Do getta prowadziły 22 strzeżone bramy, ich przekroczenie było możliwe jedynie po uzyskaniu odpowiedniego zezwolenia. Za złamanie tego przepisu groziła kara, z czasem nawet śmierci.

***

Niemców wkraczających do Polski we wrześniu 1939 r. zaskoczyła duża liczba Żydów, wyróżniających się zarówno strojem, jak i językiem. Na terenie III Rzeszy stanowili oni niespełna 1 proc. całej populacji i w większości asymilowali się do kultury niemieckiej. Nie wyróżniali się więc pośród społeczności, w jakiej żyli. W II Rzeczypospolitej sytuacja była inna. Żydzi stanowili 10 proc. mieszkańców, niemal 3,5 mln osób, które w większości zachowały szeroką odrębność kulturową.

Według przedwojennych spisów powszechnych aż 80 proc. Żydów uznawało jidysz za swój...