Odkłamać statystykę

autor zdjęcia: ARKADIUSZ WOJTASIEWICZ/POLSKAPRESS/east news

źródło: Rzeczpospolita

Polscy uczniowie według egzaminu PISA przeprowadzanego w 81 badanych krajach w 2022 r. zajęli 9. miejsce na świecie z matematyki i 11. w czytaniu. Pandemia silnie wpłynęła na te wyniki

Zdrowie, edukacja, bogactwo. Na jakiej podstawie oceniać te kategorie? Jakie liczby statystyki są miarodajne? Czy jesteśmy zdrowsi niż Włosi? Czy doganiamy gospodarkę Niemiec szybciej niż Czechy? Czy jesteśmy bogatsi niż Grecy? Otóż takie dane istnieją, warto umieć je czytać, zwłaszcza że politycy lubią nimi manipulować.

Brytyjski premier Benjamin Disraeli powiedział, że istnieją trzy rodzaje kłamstw: kłamstwa, okropne kłamstwa i statystyki. Uproszczenie to nie jest wbrew pozorom krytyką statystyki w ogóle. Disraeli skonstatował, iż badania i dane statystyczne doskonale nadają się do manipulacji w rękach skłonnych do tego ludzi. Grupą chętnie korzystającą z tych możliwości są politycy. Jak więc możemy, nie mając czasu, a być może i szczegółowej wiedzy, oceniać na bieżąco efektywność i jakość rządu w tak różnych kategoriach jak sytuacja ekonomiczna, jakość życia czy jakość systemu opieki zdrowotnej? Trzy miary przedstawione poniżej pozwalają na taką właśnie ocenę, nie poddając się manipulacji polityków.

Do końca XX wieku, ze względu na rolę odgrywaną przez media, duża rozbieżność opinii i stanowisk mogła współistnieć z małą rozbieżnością co do faktów. Amerykański senator Daniel Patrick Moynihan podsumował tę sytuację, pisząc: „Każdy ma prawo do swojej własnej opinii, ale nie do własnych faktów”. XXI wiek wraz z mediami społecznościowymi, zniesieniem kontroli redaktorskiej i upadkiem publicznych autorytetów przyniósł zmniejszenie konsensusu co do podstawowych faktów i danych. Zwieńczeniem tego były „alternatywne fakty”, do których odwoływała się doradczyni prezydenta USA Kellyanne Conway.

Jak możemy poradzić sobie w ocenie danych prezentowanych przez kolejne rządy i...