Wielka plaga i złoty wiek

źródło: FineArtImages/Leemage/AFP

Jedynie nieliczni z chorujących do zdrowia powracali, wszyscy pozostali umierali trzeciego dnia. Czternastowieczna akwarela ze zbiorów biblioteki uniwersyteckiej w Pradze.

źródło: Wikipedia

Ludwik Wielki – Nagy Lajos. Król Węgier obejmujących wybrzeże Adriatyku, część dzisiejszej Bośni, Serbii, Bułgarii aż po Wołoszczyznę i Mołdawię.

źródło: Rzeczpospolita

Widoczna tylko pod silnym mikroskopem bakteria przyczyniła się do tego, że na znaczeniu zyskały trzy królestwa Europy Środkowej: mniej przez dżumę dotknięte Czechy, Węgry i najmniej spustoszona (obok Litwy) – Polska.

Yersinia pestis – pałeczka dżumy. Swą uczoną nazwę uzyskała na cześć szwajcarsko-francuskiego badacza, Alexandre'a Yersine'a, który zidentyfikował ją w roku 1894 w Hongkongu, gdzie w owym czasie dała znać o sobie. 550 lat wcześniej, w połowie XIV stulecia uderzyła w Europie. Jej skutki opisywano wtedy innymi terminami: „wielka plaga", albo – bardziej obrazowo – „czarna śmierć" (mors nigra).

Mechanizm jej rozprzestrzeniania precyzyjnie opisali polscy autorzy historycznego studium tej zarazy: Agata Chilińska, Urszula Zawadzka i Arkadiusz Sołtysiak. „Bakterie roznoszą zarażone nią szczury. Namnażają się we krwi zarażonego gryzonia i jeśli zostanie on ukąszony przez pchłę, mogą przedostać się do jej przewodu pokarmowego i zablokować go. Głodna pchła atakuje kolejne ofiary i zaraża je wymiotując krwią poprzedniego żywiciela. Ponieważ dżuma powoduje dużą śmiertelność wśród gryzoni, po pewnym czasie pchły nie mogą znaleźć odpowiedniego żywiciela i przenoszą się na żywiciela zastępczego, którym może być człowiek. Epizootia na tym etapie przekształca się w epidemię, gdyż w miarę wymierania gryzoni coraz większa liczba pcheł atakuje ludzi. Ponieważ ludzie są bardziej mobilni niż szczury, mogą przenieść zarażone pchły na tereny, gdzie populacje gryzoni jeszcze nie zostały dotknięte chorobą. W takim wypadku pchły powracają do swoich właściwych żywicieli i cały cykl się zamyka." [...]...