Wschodni błąd Watykanu

autor zdjęcia: Mario Torrisi

źródło: ap photo/east news

Paweł VI i kard. Stefan Wyszyński podczas mszy w Watykanie w 1965 r. Prymas Polski krytykował politykę wschodnią papieża. – W Rzymie zbytnio się ufa, iż poprawią się stosunki kościelne z Rosją – mówił w 1971 r.

„Dyplomacja nie uratuje Kościoła, tylko wyznawanie Ewangelii i modlitwa" – napisał prymas Stefan Wyszyński rozczarowany rozmową w Stolicy Apostolskiej w październiku 1975 r.

Sabość Watykanu wobec Moskwy czy Cerkwi Moskiewskiej nie jest niczym nowym. Wystarczy sięgnąć do historii polityki wschodniej Stolicy Apostolskiej za dwóch pontyfikatów – Jana XXIII i Pawła VI, by zobaczyć pewne analogie. Wprawdzie ówczesna Ostpolitik dotyczyła Rosji sowieckiej, zbudowanej na ateistycznym komunizmie, ale zmiana ideologii postsowieckiej Rosji w kierunku imperializmu nie spowodowała, jak widać, zdecydowanej korekty linii watykańskiej kurii. Przynajmniej w kwestii jednoznacznych ocen komunizmu czy imperializmu i jej skutków dla ludzkości. Dlatego krytyka watykańskiej polityki wschodniej też nie jest niczym nowym.

Jej wielkim krytykiem w latach 60. i 70. był kard. Stefan Wyszyński. Poza specjalistyczną literaturą rzadko się o tym wspomina, gdyż sam prymas nie mówił o tym publicznie. Ale, owszem, sporo pisał. Zarówno w swych dziennikach „Pro memoria", jak i w korespondencji słanej do kurii watykańskiej. I co ważne – proponował alternatywną wobec Ostpolitik politykę wschodnią. To nie mogło się, rzecz jasna, podobać watykańskim urzędnikom. Prymas zaś był nawet gotów ustąpić z funkcji, gdyby Stolica Apostolska chciała w Polsce przeforsować sposób układania się z rządami w innych krajach za żelazną kurtyną.

Od antykomunizmu do dialogu

Papież Pius XII, który był zdecydowanym antykomunistą, pod koniec swego pontyfikatu,...