Pierwsi, którzy odważyli się powiedzieć: „Niepodległość”

autor zdjęcia: Archiwum domowe Krzysztofa Króla / Wikimedia Commons

źródło: Rzeczpospolita

Leszek Moczulski (1930–2024) w warszawskim mieszkaniu, w gabinecie. Zdjęcie wykonano przed wrześniem 1980 r.

autor zdjęcia: archiwum autora

źródło: Rzeczpospolita

Jeden z nielicznych przetrwałych transparentów KPN z lat 80. XX w.

autor zdjęcia: T. Tedling/ Archiwum autora

źródło: Rzeczpospolita

Wiec Leszka Moczulskiego w Lublinie, 1989 r. Od lewej: autor artykułu Grzegorz Cygonik, późniejszy poseł; Andrzej T. Mazurkiewicz, późniejszy poseł i senator; Dariusz Wójcik, późniejszy poseł i wicemarszałek Sejmu

Co najmniej kilkanaście rzeczy Konfederacja Polski Niepodległej (KPN) zrobiła jako pierwsza. Albo jedyna. Wszystkie były ważne, niektóre zakończyły się sukcesem, inne – okazały się wręcz spektakularne.

Dzięki pełnemu poświęceniu dziesiątek i setek działaczy i polityków tej formacji Konfederacja Polski Niepodległej na trwałe weszła do najnowszej historii Polski. Dokładnie rok temu opisałem w internetowym wydaniu „Rzeczpospolitej” skomplikowaną jej genezę powstania i działalność praktycznie do ostatnich lat istnienia („Odważyli się rzucić wyzwanie Moskwie”).

Dzisiaj, przy okazji już 46. rocznicy ogłoszenia Aktu Założycielskiego i Deklaracji Ideowej, o KPN trochę inaczej. Nie chcąc po raz kolejny powielać szczegółowej historii z kalendarium, warto przypomnieć sprawy, które ta formacja zrobiła jako pierwsza. Ale warto także pokusić się o próbę znalezienia motywów, przez które zniknęła ze sceny politycznej.

Prolog. Dzień, w którym padło słowo „Niepodległość”

Wszystko zostało zaplanowane w najdrobniejszych szczegółach. Data 1 września (1979 r. – przyp. red.) nie była przypadkowa – w Londynie trwał Zjazd Łączności z Walczącym Krajem, zorganizowany przez piłsudczykowską Ligę Niepodległości Polski. Tego dnia, w samym sercu PRL, miało zostać ogłoszone powstanie pierwszej w bloku sowieckim jawnej antykomunistycznej partii politycznej – Konfederacji Polski Niepodległej.

Służba Bezpieczeństwa wiedziała, co się święci. Miała listę sygnatariuszy i zamierzała uderzyć. 31...