Wyrośli na przedmurzu

Wyrośli na przedmurzu

BOHDAN CYWIń SKI

1.

Dziś mówić chcę głównie oprzejściu przez młyn sowieckiego komunizmu -- ibędzie to pierwszorzędnie ważne. Wdziejach bowiem Kościoła powszechnego było to prześladowanie największe wedle liczby ofiar, jedno znajdłuższych, jeśli chodzi oczas trwania, ana pewno najlepiej inajbardziej precyzyjnie zorganizowane. Takie rzeczy zostawiają swój ślad na sumieniach, psychikach, kulturze. Jesteśmy tym naznaczeni wszyscy -- ici, którzy wspominają ten czas ze wstydem, ici, którym zdaje się czasem, że mogą się nim chlubić. Wypieranie się, czy zacieranie wsobie tego stygmatu byłoby nieprawdą igłupotą.

To jednak tłumaczy co najwyżej różnice współczesne. Jeśli dostrzegano je wcześniej (patrz choćby Mickiewicz, Słowacki. .. ), to musiały być iprzyczyny wcześniejsze. Warto więc przypomnieć ifakt, że wszystkie narody naszego regionu wciągu ostatnich trzystu -- czterystu lat pozbawiane były własnej państwowości na okres od sześciu do co najmniej dziesięciu pokoleń iżyły wpaństwach cudzych, nierzadko niszczących ich odrębność. Pamiętamy rozbiory Polski, ale one trwały jeszcze stosunkowo najkrócej. Inni mieli gorzej. Otóż Kościół katolicki we wszystkich tych przypadkach -- poza Czechami -- był siłą wspierającą tożsamość narodową tych, którzy nie mieścili się w Europie mocarstw,...