Wszyscy jesteśmy z Szekspira

autor zdjęcia: Magda Hueckel

źródło: materiały prasowe

„Król Lear” reżyseria Jan Klata, Stary Teatr w Krakowie, premiera, grudzień 2014

źródło: Ullstein Bild via Getty Images/Gallo Images

William Szekspir w domniemanym (przez XIX-wiecznego autora grawiury) akcie niemocy twórczej

Zmarł 400 lat temu. A gdyby Szekspira nie było, nie byłoby też polskiej kultury w kształcie, 
jaki nadali jej Mickiewicz, Słowacki, Gombrowicz, Mrożek czy Herbert. 
A „być albo nie być" 
to dylemat powstańców listopadowych, Armii Krajowej 
i pokolenia „Solidarności".

Szekspir jest dla nas ważny również dlatego, że Hamlet był Polakiem. Oczywiście w tym stwierdzeniu ukryta jest prowokacja żywiąca się sarmackim jeszcze przekonaniem, że Bóg mówił po polsku, a Polacy są pępkiem świata. Dlatego lepiej powiedzieć inaczej: w myśleniu Polaków o najbardziej tragicznym bohaterze szekspirowskim zawsze intrygowało podobieństwo naszych losów do losu Hamleta.

„Hamlet" stał się kluczem do naszej historii, przecież upadek Rzeczypospolitej i walka o odzyskanie niepodległości odbywały się zgodnie z dramaturgią losów duńskiego księcia. W tym znaczeniu polski romantyzm i towarzysząca mu martyrologia wypływają wprost z lektury Szekspira: historii o podstępnym podboju kraju, którego dumny syn chce odrzucić zdradę i kłamstwo, stając do walki z przeważającą siłą.

Na dowód przypomnijmy sobie motto „Romantyczności" Adama Mickiewicza: „Widzę. Gdzie? Przed oczami duszy mojej". To przecież „Hamlet". I właśnie Mickiewicz powiedział: „Szekspir powinien być wyłącznym nauczycielem polskich dramatopisarzy". I był. Z „Hamleta" i jego sceny z duchem ojca wywiedziona jest poetyka obrzędu w „Dziadach", w „Wielkiej Improwizacji" zaś Konrad idzie drogą duńskiego księcia.

Kamienie na szaniec

Juliusz Słowacki, który ukuł romantyczne pojęcie walki z poświęceniem graniczącym z harakiri,...