Nie dawaj mi ducha zniechęcenia!

źródło: fotografia Antona Czechowa

Syberyjski trakt. „Jazda była ciężka, chwilami nieznośna, a nawet bolesna; rozlane rzeki, chłód, pragnienie gaszone jedynie herbatą, brudne odzienie, ciężkie buty, nieprzejezdne błoto – wszystko to było dla mnie przytłaczające” – pisał w liście z Irkucka Anton Czechow

źródło: Archiwum

Anton Czechow. Portret z roku 1890

źródło: Plus Minus

Czy ludzie silni są potrzebni? 
Anton Czechow nie był o tym przekonany. 
Podejrzewał, że to nie siła, lecz co innego pozwala pokonać – przemóc – trywialność.

Leonid Bieżyn

Więc od czego się to zaczęło? Kiedy dokładnie się to pojawiło, wyodrębniło, przybrało kształt skończonego zjawiska, które ma swoją nazwę i miejsce w literaturze? Na pewno nie za panowania pierwszych książąt Rusi Kijowskiej. Nie w czasach „Słowa o pułku Igora" i „Supliki Daniela Więźnia" – można śmiało za to ręczyć, ponieważ heroiczny i monumentalny styl literatury staroruskiej, opiewającej wojenne zwycięstwa i akty poświęcenia za wiarę, wykluczał z niej intymne uczucia i myśli pojedynczego człowieka. Tym bardziej takie, jak nuda, apatia, lenistwo czy chandra, i jeśli w tamtych odległych czasach modlono się słowami: „...nie dawaj mi ducha zniechęcenia", to zniechęcenie owo było jakby niepsychologiczne, definiowane tylko abstrakcyjnie i brak w nim było tego emocjonalnego miąższu, którego smak można poczuć, tak jak czuje się smak gorzkiego czy kwaśnego owocu.

Staroruskie zniechęcenie byłoby więc kategorią etyczną, oznaczającą niezdolność duszy do chrześcijańskiego czynu, do aktywnej służby na rzecz prawosławnej prawdy, i w literaturze z epoki rozpatruje się je nie jako stan emocjonalny, lecz jako wadę moralną, nawet grzech, który wymaga radykalnego wykorzenienia.

Nie dawaj mi ducha zniechęcenia!

Podobny stosunek do negatywnych czy – tak będzie lepiej – grzesznych emocji utrzymywał się także później. Utrzymywał się aż do...