Niebezpieczny Nobel

źródło: PAP

Czesław Miłosz podczas ceremonii wręczenia Nagrody Nobla, Sztokholm, 10 grudnia 1980 r. SB oceniała, że polska opinia publiczna będzie zaskoczona i zdezorientowana uhonorowaniem emigracyjnego poety.

źródło: PAP

Wizyta w Warszawie, czerwiec 1981 r. Jeszcze rok wcześniej rzecz nie do pomyślenia.

Gdy w październiku 1980 r. Komitet Noblowski przyznał nagrodę w dziedzinie literatury Czesławowi Miłoszowi, na świecie odebrano to jako manifestację polityczną, hołd złożony powstałej właśnie Solidarności i znak wsparcia dla tego ruchu w walce o jego rejestrację.

9 października 1980 r. laureatem dorocznej Nagrody Nobla z dziedziny literatury został, jako trzeci Polak, po Henryku Sienkiewiczu i Władysławie Reymoncie, Czesław Miłosz. Dla władz PRL, w przeciwieństwie do samego laureata, nie było to zaskoczenie. Ale po kolei.

Jak twierdzi biograf autora „Zniewolonego umysłu" Andrzej Franaszek, kandydatura Miłosza do tej nagrody pojawiła się już w 1958 r. i była szczególnie wspierana przez paryski Instytut Literacki Jerzego Giedroycia. Zabiegi czynione przez Jana Kotta i innych przedstawicieli emigracji przez wiele lat nie dawały jednak rezultatów. Sytuacja zmieniła się, gdy w 1979 r. rozpoczęto upowszechnianie utworów Czesława Miłosza w Szwecji oraz zaangażowano w lobbing polskich pisarzy ze Związku Literatów Polskich. Co symptomatyczne, 30 listopada 1979 r., na poszerzonym plenum Zarządu Głównego ZLP w Radziejowicach, to partyjny i mocno posadowiony w strukturach władzy Jerzy Putrament życzył publicznie polskim literatom, aby to właśnie on otrzymał Nagrodę Nobla. 30 stycznia 1980 r. Jan Józef Szczepański na kartach swych dzienników wspominał, że tego dnia napisał i podpisał list w tej sprawie.

Środowisko literackie w Polsce nie było jednak zgodne co do ewentualnego nominata. Juliusz Żuławski, szef Polskiego PEN Clubu, w odpowiedzi na pytanie Komitetu Noblowskiego poparł kandydaturę Jarosława Iwaszkiewicza. Jednak inni członkowie...