Różnice interesów: eksporterzy i importerzy kapitału

Czy umowy o wzajemnej ochronie inwestycji są legalne?

Leszek Bosek, Piotr Szwedo

Wyrok Wielkiej Izby Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 6 marca 2018 r. w sprawie Achmea BV (dawna nazwa: Eureko), otwiera nowy rozdział debaty publicznej w Europie na temat legalności tzw. BIT-ów, czyli umów międzynarodowych o wzajemnej ochronie inwestycji. Umowy te gwarantują m.in. swobodny transfer kapitału poza granice państw goszczących inwestycje, są też wykorzystywane przez trybunały arbitrażowe do kwestionowania działań legislacyjnych, a nawet zmian konstytucyjnych (sprawa przeciwko Słowacji), a także podejmują próby przypisywania państwom finansowych skutków typowo biznesowych działań przedsiębiorstw z udziałem Skarbu Państwa.

Spór jak w soczewce pokazuje różnice interesów państw importujących i eksportujących kapitał oraz oczekiwań co do międzynarodowego i unijnego systemu prawnego w tym zakresie. Państwa importujące kapitał, w tym zwłaszcza państwa Europy Środkowej wsparte w postępowaniu przez Włochy i Hiszpanię oraz Komisję Europejską, stały na stanowisku o nielegalności BIT-ów i ich wygaśnięciu w zakresie, w jakim są niezgodne z prawem UE. Państwa eksportujące kapitał, w omawianej sprawie: Francja, Niemcy, Holandia, Austria, Finlandia, wsparte przez rzecznika generalnego Melchiora Watheleta, były przychylne ich utrzymaniu w mocy.

Potrzeba podjęcia dyskusji o konsekwencjach prawnych wyroku wynika...