Walka jest ryzykiem

źródło: AFP

Powstanie Warszawskie to jedno z najważniejszych wydarzeń w dziejach Polski w XX wieku. Można je odczytywać na trzech płaszczyznach – lokalnej, krajowej i międzynarodowej. Dyskusja poświęcona jego celowości i znaczeniu pozostają wciąż żywym tematem.

Pierwszą jest perspektywa warszawska, lokalna, z której jawi się ono jako najistotniejszy element tożsamości miasta. Ponad 150 tysięcy mieszkańców miasta straciło wówczas życie, pozostałych wypędzono. Miasto zostało niemal zrównane z ziemią. To właśnie wówczas, w 1944 roku, z powierzchni ziemi zniknęła jedna Warszawa, na której miejscu pojawiła się po wojnie druga, całkiem inna. Powstanie łączy obie Warszawy, stając się elementem kluczowym dla zrozumienia współczesnej stolicy Polski.

Drugim poziomem rozumienia powstania jest perspektywa ogólnopolska. Część Warszawy przez te dwa miesiące była wolną Polską z legalnymi władzami, administracją, armią i wszystkimi atrybutami państwowości. Powstańcza Warszawa była Rzeczpospolitą, niedoszłą III RP, która mogłaby powstać po wojnie, gdyby totalitarny plan Stalina nie udaremnił tej szansy. Co więcej, owa Rzeczpospolita była państwem nowoczesnym i demokratycznym – w ekstremalnych warunkach ciężkiej bitwy miejskiej wydano dwa Dzienniki Ustaw, tworzące ramy prawne dla krajowych władz cywilnych oraz przygotowujące podstawy prawne wolnego państwa po wojnie.

Trzecia płaszczyzna ukazuje najszerszą formułę percepcji powstania – pozwalającą zrozumieć historię II wojny światowej oraz dzieje XX wieku w Europie. Bezpośrednio pokazuje sytuację całej Europy Środkowej pod koniec wojny, w której uniknięcie totalitarnego reżimu...