Rachunki i porachunki

źródło: Michał Szpak

W „Weselu 2” Wojciech Smarzowski skleja w jedną całość marną współczesną rzeczywistość – w której są pijaństwa, zdrady, kombinowanie, okrutne praktyki z rzeźni, ale także nacjonalizm i homofobia weselnych gości – ze starą zbrodnią, wymordowaniem w 1941 r. pięciuset Żydów

Rozumiem ludzi, którzy uznają nowe „Wesele" Wojciecha Smarzowskiego za oczyszczającą terapię, ale korzystanie z dawnych wstydliwych dla Polaków wydarzeń we współczesnych ideologicznych wojenkach budzi we mnie opór. Pouczanie i pogarda to nie recepta na ambitny film.

Pamiętam mój prywatny spór sprzed jakichś sześciu lat z pisarzem o konserwatywnych poglądach. On atakował pierwsze „Wesele" Wojciecha Smarzowskiego, film z 2004 roku, za przerysowane drwiny z portretowanej przezeń prowincjonalnej weselnej zbiorowości. Wydawały mu się tak grube, że uznał ten film za intencjonalnie antypolski.

Spytałem wtedy, czy Nikołaj Gogol, portretując rosyjską XIX-wieczną prowincję w „Martwych duszach" czy „Rewizorze", był antyrosyjski. Uznawałem prawo reżysera do hiperboli i nawet szczypty niesprawiedliwości, bo każdy taki obraz „z życia polskiej prowincji" prowokuje natychmiast uogólnienia. Skądinąd miałem poczucie, że Smarzowski aspiruje do roli dyżurnego autora satyr na Polaków. Nie mogły o tym nie przekonywać jego kolejne filmy (w najmniejszym stopniu „Róża" i „Wołyń").

Łatwo popaść w wykonywaniu takiej misji nie tylko w przesadę, ale też w manierę i banał, pokrywane aranżowaniem efektownych scenek, które wykonują znani i sprawni aktorzy. A jednak dawałem mu kredyt zaufania – właśnie ze względu na te efekty. Znajdowałem w nich prawdę o człowieku i świecie, nawet jeśli okrutną i zdeformowaną, to sugestywną.

Swastyka na plecach

Wesele" czy „Dom zły" nie miały jeszcze ambicji większych niż obyczajowe obserwacje, chociaż nie darował sobie Smarzowski w tym pierwszym filmie...