Pamięć tysiąca gett

autor zdjęcia: domena publiczna

źródło: Rzeczpospolita

Brama główna getta w Krakowie u wylotu ulicy Limanowskiego

autor zdjęcia: PRISMA BY DUKAS/UNIVERSAL IMAGES GROUP/GETTY IMAGES

źródło: Rzeczpospolita

Getto w Łodzi było najdłużej istniejącym w Polsce. Założono je w lutym 1940 r., a zlikwidowano 29 sierpnia 1944 r. Przebywało tu nawet ok. 200 tys. Żydów. Na zdjęciu handlarz złomem, 1940 r.

autor zdjęcia: FORUM/RSW/FORUM

źródło: Rzeczpospolita

Getto w Rzeszowie zaczęto wyznaczać w październiku 1940 r., a zlikwidowano we wrześniu 1942 r. W szczytowym momencie przebywało tu 20 tys. osób. Zdjęcie z 1941 r.

autor zdjęcia: ARCHIWUM FOTOGRAFII OŚRODKA „BRAMA GRODZKA - TEATR NN" W LUBLINIE, KOLEKCJA NETY ŻYTOMIRSKIEJ-AVIDA

źródło: Rzeczpospolita

Co roku 19 kwietnia ośrodek Brama Grodzka – Teatr NN wystawia na schodach jednego z lubelskich banków zdjęcie Henia Żytomirskiego, zrobione w tym miejscu latem 1939 r. Henio zginął najprawdopodobniej w obozie w Majdanku w listopadzie 1942 r.

Niemcy utworzyli „żydowskie dzielnice mieszkaniowe” w ponad tysiącu polskich miast i miasteczek. W niektórych istniały kilka dni, a w innych kilka lat. W wielu z nich nie ma dziś śladu po gettach. Ale są ludzie, którzy chcą zachować pamięć po dawnych mieszkańcach.

Warszawa, Łódź, Kraków, Lublin, Białystok – w tych miastach były największe getta na terenach okupowanej Polski w czasie II wojny światowej. Ale getta rozsiane były po całej okupowanej Polsce. Ich liczba jest niemożliwa do ustalenia, zarówno dlatego, że nie istnieją źródła historyczne, ale także nie ma jednoznacznej definicji getta – uważa Żydowski Instytut Historyczny. Przywołuje dane Amerykańskiego Muzeum Pamięci Holokaustu, z których wynika, że hitlerowcy stworzyli 1150 gett, większość na przedwojennych terenach polskich. Do tego można doliczyć ponad 42 tys. różnego typu obozów. Większość gett to były zamknięte dzielnice, ale istniały też – przynajmniej w pierwszych latach wojny – otwarte. W wielu miejscach, szczególnie na terenach zajętych latem 1941 r., czyli na wschodzie dawnej Polski, istniały tylko przez krótki czas. Tam też, przy granicy z ZSRR, Żydzi czasami po kilku dniach byli gnani do Rosjan.

Czasem stworzenie getta sprowadzało się do zebrania Żydów z danej miejscowości na kilka dni w jednym budynku i nie zostało to wtedy odnotowane. Z takich miejsc Żydzi byli wysyłani do innych miejscowości. Niektóre getta istniały zaledwie kilka dni. Inne – miesiącami lub latami. Pierwsze stworzono w Piotrkowie Trybunalskim w październiku 1939 r. Ostatnie zlikwidowano w Łodzi w sierpniu...