Poezja nie przestaje walczyć

autor zdjęcia: Photo by Chris McGrath/Getty Images

źródło: Rzeczpospolita

Dla Wasyla Stusa poezja była przede wszystkim metodą walki o prawa człowieka. „Człowiek winien nade wszystko czynić dobro. Gdyby życie było lepsze, nie pisałbym wierszy, pracowałbym na roli”. Na zdjęciu mural w Kijowie przedstawiający poetę, luty 2022 r.

Gdyby Wasyl Stus żył w lepszym świecie, z pewnością nie zostałby poetą. Jednak przyszło mu zmagać się o ludzką godność w najgorszych możliwych czasach. A Ukraińcy wciąż noszą w sercach jego strofy.

Jurij Andruchowycz, współczesny literat z Iwano-Frankowska, stwierdza w eseju „Nieco dalej niż pozwala język”: „Kraj, w którym pisane mi było przyjść na świat, ma wszelkie podstawy do tego, by uważać się za poezjocentryczny. Tak się historycznie złożyło, że poezja stanowiła jedną z niewielu szans narodowego, czy przynajmniej językowego przetrwania, zwłaszcza w katastrofalnym dla Ukrainy XIX wieku”. Nie przypadkiem w gronie twórców podstaw nowoczesnego narodu ukraińskiego znajdują się piszący poezję Taras Szewczenko, Łesia Ukrainka i Iwan Franko. Poezja od drugiej połowy XIX w., kontynuuje swoją myśl autor „Moscoviady”, w tradycji Ukrainy ma wyjątkowe zadanie społeczne – jest wyrazem walki o wolność. Słowo stało się ukraińską bronią oraz tarczą w walce o niepodległość i niezależność. Swoją działalność zarówno Szewczenko, jak i Franko przypłacili kilkukrotnymi wyrokami.

To wszystko ma znaczenie dla ukraińskiej świadomości. W październiku 2022 r. prowadząca badania społeczne grupa Rejtynh poprosiła Ukraińców o wskazanie trzech najwybitniejszych dla nich postaci. Po podliczeniu głosów w czołowej dwunastce znalazło się czworo poetów – wspomniana powyżej trójka oraz Wasyl Stus, być może najważniejszy XX-wieczny ukraiński twórca, który podzielił los innych, prześladowanych poetów.

Tezy Andruchowycza potwierdza historia. W pierwszej połowie XX w. w...