Brat esesman, matka folksdojczka i agent SB

autor zdjęcia: Lufti ozkok/mat.Pras./WL

źródło: Rzeczpospolita

Konrad Swinarski (1929–1975), reżyser, scenograf, uważany za najważniejszego artystę teatru dramatycznego w powojennej Polsce. Człowiek wielu tajemnic. W tle portrety Bertolta Brechta i Franza Kafki

„Dziadkiem z Wehrmachtu” grano przeciw Sławomirowi Mentzenowi w 2023 r. i Donaldowi Tuskowi w 2005 r., czyli wiele lat po wojnie. A co myślano o Konradzie Swinarskim (1929–1975), wybitnym reżyserze, którego brat był w Waffen SS, a matka podpisała folkslistę?

Używam chwytu „dziadek z Wehrmachtu” w związku z biografią Konrada Swinarskiego, jednego z najwybitniejszych polskich i europejskich powojennych reżyserów teatralnych XX w. nie tylko dlatego, by zwrócić uwagę na teatralny temat tych, którzy sztuką raczej się nie interesują, przez co nie sięgnęliby po wybitną książkę Beaty Guczalskiej „Konrad Swinarski. Biografia ukryta” (Wydawnictwo Literackie, 2024).

Chodzi również o zobrazowanie tego, jak kwestia wojennych uwikłań rodziny i bliskich kładzie się cieniem na potomkach, którzy – jako dzieci bądź osoby, które jeszcze nie pojawiły się na świecie – nie mogli mieć absolutnie żadnego wpływu na sytuację, z jaką byli i są kojarzoni.

Jednocześnie nie sposób całkowicie odrzucać argumentu, że przeszłość rodziny i to, co po niej dziedziczymy jako doświadczenie, dobra materialne lub ich utrata, bo to także jest rodzajem dziedzictwa – nie ma wpływu na życie kolejnych pokoleń. W przypadku reżysera, jakim był Konrad Swinarski, miało to ogromne znaczenie – również paradoksalnie pozytywne, tworzył bowiem spektakle, które zasłynęły wielostronnością perspektyw w ocenie sytuacji i bohaterów. To zaś po II wojnie światowej, gdy dominowały wyostrzone, czarno-białe poglądy – stało się wielką wartością i znakiem rozpoznawalnym artysty. Miało też korzenie inne...