Kultura bez korzenia?

źródło: The Art Archive / Musée du Louvre Paris / Gianni Dagli Orti /AFP

Ewangelia według św. Łukasza na strzępie pergaminu

źródło: Dejan Gospodarek/REPORTER

„Johanni III, R P M D L, Patriae sociorumque defensori…”. Gdy Stanisław August erygował ten pomnik Sobieskiego, napis na tarczy po prawej („Janowi III, królowi Polski i Wielkiemu Księciu Litewskiemu, Ojczyzny i sojuszników obrońcy...”) umieszczono jedynie dla symetrii, cudzoziemców i plebsu

Biblijne i chrześcijańskie wątki naszego dziedzictwa, mimo zalewu popkultury i obniżenia standardów, mają się dobrze. Ale kto zadba o klasyków?

Tadeusz Kościuszko w latach szkolnych postanowił się wzorować na Tymoleonie. Nie warto pytać, czy ktoś kojarzy tę postać... Na skutek redukcji kształcenia klasycznego „Żywoty" Plutarcha czytane są rzadko, przez co mało kto słyszał o nieprzejednanym przeciwniku tyranii z greckiej Sycylii.

A w „Panu Tadeuszu" (na cześć tamtego Tadeusza zresztą nazwanym) czytamy:

Siedzi Rejtan żałośny po wolności stracie,

W ręku trzyma nóż ostrzem zwrócony do łona,

A przed nim leży Fedon i żywot Katona.

„Fedon" to dialog Platona o nieśmiertelności duszy, a Katon (Młodszy) wsławił się jako obrońca republiki przed Cezarem. Po klęsce wybrał heroiczne samobójstwo. W soplicowskim dworku przypisy na ten temat nie były jeszcze potrzebne.

Zastanawiając się nad korzeniami czy fundamentami obecnej kultury polskiej, trzeba podkreślić cztery jej inspiracje. Są to Biblia i chrześcijaństwo, kultura klasyczna (grecka i rzymska), kanon literatury polskiej z Kochanowskim, Mickiewiczem, Słowackim, Sienkiewiczem oraz ostatnie burzliwe stulecie niepokoju politycznego, umysłowego i artystycznego. W czasach obniżki poziomu edukacji związanej z jej upowszechnieniem można mieć obawy co do znajomości wszystkich tych źródeł, wypieranych przez popłuczyny po zachodniej kulturze masowej i dekadenckich modach...