Aeroplan Beneša

źródło: AFP

W Monachium przywódcy Wielkiej Brytanii, Francji, Włoch i Niemiec oddali Sudety Trzeciej Rzeszy. Dla Czechosłowacji nie znalazło się nawet miejsce przy stole.

źródło: AFP

Polska i Czechosłowacja, w które najmocniej wymierzony był rewizjonizm niemiecki, nie potrafiły działać we wspólnym interesie. Z obustronnej winy.

Zawalił się system zbiorowego bezpieczeństwa europejskiego i sojusz czechosłowacko-francuski. Do samego końca kryzysu sudeckiego prezydent Edvard Beneš zapewniał społeczeństwo, że ma plan, jak wyjść z sytuacji, która okazała się w końcu sytuacją bez wyjścia. 22 października 1939 r. zdymisjonowany odleciał z praskiego lotniska do Londynu.

Wkrótce po konferencji monachijskiej, która oddaje Sudetenland Trzeciej Rzeszy, František Halas, wybitny czeski poeta, pisze swój „Śpiew na trwogę": „Dzwoni zdrady dzwon dzwon zdrady/ dzwoni dzwoni kto dał znak/ Francja słodka Albion hardy/ tak za miłość płacą tak". Halas napisał to tak, jakby siedział w gabinecie Edvarda Beneša nazajutrz po Monachium.

Gdy o godzinie drugiej nad ranem 30 września 1938 r. współpracownicy Beneša słyszą w niemieckiej stacji radiowej komunikat o wynikach konferencji mocarstw, prezydent śpi. Jaromír Smutný, główny sekretarz i szef protokołu, nie chce go jednak budzić – to jedna z niewielu chwil odpoczynku podczas gorących wrześniowych dni, w których ważył się los nie tylko Sudetów, ale całej Czechosłowacji.

Kilka godzin później obudzonemu już, ale wycieńczonemu prezydentowi, który wszedł do gabinetu w piżamie i szlafroku, Smutný referuje rezultaty rozmów prowadzonych w Monachium. Beneš skrywa głowę w dłoniach i powtarza: – Niewiarygodne, niewiarygodne... Koszmar. Taka zdrada Francuzów. Zdradzili nas zupełnie.

Maj początkiem września

Bismarck miał powiedzieć: „Kto posiada Czechy, trzyma w szachu Europę". Jeśli nawet doszukiwać się zgodności tego dictum z rzeczywistością, to po pierwszej wojnie światowej Czesi tworzyli już wraz ze Słowakami...