Solidarność zaczęła się w Krakowie

źródło: Materiały autora tekstu

Na dwa tygodnie przed powstaniem SKS współpracownik KOR Paweł Bąkowski zorganizował spotkanie krakowskiej i warszawskiej opozycji (z Warszawy przyjechali wtedy: Antoni Macierewicz, Wojciech Ostrowski, Andrzej Celiński i Stefan Kawalec). Po 40 latach spotkali się ponownie uczestnicy tamtej narady oraz działacze SKS (od lewej): Adam Jastrzębski, Zbigniew Skóra, Bogusław Sonik (z psem), Danuta Sotwin (obecnie Skóra), Ziemowit Pochitonow, Małgorzata Gątkiewicz (obecnie Kotarba), Liliana Batko (obecnie Sonik), Andrzej Bryk, Paweł Bąkowski, Stefan Kawalec, Tomasz Schoen, Józef Śreniowski, Krystyna Czerni, Teresa Honowska (obecnie Kapela), Beata Ruszar, Piotr Kapela, Józef M. Ruszar i Ewa Zając

Wzburzenie śmiercią Staszka Pyjasa ujawniło powszechne pragnienie uczestnictwa, oporu, sprzeciwu. Tysiące studentów na ulicach demonstrowało niechęć do władzy. W tej atmosferze 40 lat temu powstał Studencki Komitet Solidarności.

Pierwsza niekomunistyczna organizacja studencka pojawiła się w PRL w 1977 r. w Krakowie, a następnie rozpleniła po większych ośrodkach akademickich. Studenckie komitety Solidarności powstały w Warszawie, Gdańsku, Poznaniu, Szczecinie i we Wrocławiu. Ściślej mówiąc, nie tyle była to organizacja, ile dość szeroki ruch akademicki, ale zinstytucjonalizowany w postaci powoływania w każdym z tych miast rzeczników SKS. Mimo represji komitety przetrwały do wielkiego strajku z 1980 r. i wraz z rozpoczęciem roku akademickiego rozwiązały się, by zrobić miejsce następcy: powstającemu – już legalnie – Niezależnemu Zrzeszeniu Studentów (powołanie takiej organizacji było postulatem, jaki pojawił się podczas „czarnych juwenalii"). Starsi działacze zakładali na swoim terenie NSZZ Solidarność.

Śmierć i podejrzenia

7 maja 1977 r. rano śmieciarze znaleźli w sieni kamienicy przy ul. Szewskiej 7 w Krakowie ciało studenta piątego roku polonistyki, Staszka Pyjasa. Już około 11 w „Żaczku" milicja przeprowadziła rewizję w akademickim pokoju i zaczęła przesłuchiwać studentów. Wstępna wersja – która stanie się tezą oficjalną, szybko powielaną przez komunistyczne gazety – była prosta: pijany student spadł ze schodów i się zabił. Ale przyjaciele z akademika i duszpasterstwa dominikanów „Beczka" znali okoliczności, które rzucały podejrzenie na Służbę...