Losy artysty rozdartego

źródło: NAC

Stanisław Szukalski (w centrum) na otwarciu wystawy w Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie we wrześniu 1936 roku. Artysta nosi na swetrze symbol Rogatego Serca.

Stanisław Szukalski, kontrowersyjny artysta, oryginał, duchowy dziadek Leonarda DiCaprio i jego kalifornijski sąsiad, powraca na wystawach i w internecie jak upiór polskich obsesji. Ale i symbol polsko-polskiej wojny o naszą tożsamość rozpiętą między słowiańską swojskością a uniwersalistyczną Europą.

Wrzesień 1939 roku, jedna z wielkich sal Politechniki Warszawskiej. Gigantyczną rzeźbę Bolesława Chrobrego, w tamtym czasie kojarzonego z „mieczykiem Chrobrego", symbolem polskich nacjonalistów, dopieszcza Stanisław Szukalski, który zgodnie ze swoimi słowianofilskimi, neopogańskimi fascynacjami okrzyknął się Stachem z Warty. Stach rzeźbi pomnik-symbol wielkiej Polski, Polski mocarstwowej, Polski od morza do morza, Polski słowiańskiej, wolnej od naleciałości „obcych".

Wcześniej wykreował na użytek nacjonalistycznej propagandy wiele innych symboli o charakterze słowiańsko-pogańskim, nawiązujących do sztuki egzotycznej. Gdyby spojrzał w niebo, zobaczyłby że z samolotów ozdobionych neopogańskim symbolem swastyki i znakiem niemieckiego krzyża, jaki wymyślili jego niemieccy koledzy po fachu – lecą bomby. Wielki pomnik Bolesława Chrobrego rozpadł się jak domek z kart.

Ktoś złośliwy może powiedzieć, że neopogańscy nacjonaliści z Niemiec zniszczyli mrzonki neopogańskiego nacjonalisty z Polski. I tak i nie. Stach z Warty i jego dzieło żyje. Inspirowało Leonarda DiCaprio, psychodeliczną scenę plakatu w Kalifornii. Inspiruje, niestety, neopogańskie i nacjonalistyczne ugrupowania w Polsce.

Stach z Wysp Wielkanocnych

Szukalski był polskim mistykiem i prometejskim artystą, którego myśl można wyrazić w nieznanym już dziś języku i frazie: „Musisz samemu...