Samobójstwo liberalizmu

autor zdjęcia: Mirosław Owczarek

źródło: Rzeczpospolita

Staliśmy się zniewoleni przez przymus uczestniczenia w systemie dobrowolnego wyrzekania się rzeczywistej wolności na rzecz sił, nad którymi nie panujemy i które manipulują nami w imię swych interesów ekonomicznych. Choć obsesyjnie wprost skoncentrowani na swej osobie, narcystycznie zapatrzeni w siebie, jesteśmy de facto elementem masy.

Ostrze liberalizmu było w momencie jego narodzin skierowane przeciwko zastanym stosunkom społecznym, które krępowały jednostki, ich wolność i możliwość działania. Był to przecież okres dominacji arystokracji, a zatem i przywilejów związanych z urodzeniem oraz nader ograniczonych możliwości awansu społecznego. W tej sytuacji filozofia, która głosiła wartość jednostki pojmowanej nie jako część układu, na który nie ma ona wpływu, lecz jako indywidualnego bytu domagającego się uznania wynikającego z samego faktu istnienia, miała charakter wręcz rewolucyjny. Nie przypadkiem też jej wyznawcami stali się przede wszystkim członkowie burżuazji, klasy społecznej, która wkraczała na arenę dziejów, walcząc o zerwanie krępujących ją więzów starego porządku.

To oni odnaleźli się w opowieści o prawie jednostki do szczęścia i samorealizacji, podobnie jak w służącej równości wszystkich narracji o przyrodzonej ludzkiej rozumności, która jednoczy nie członków jakiejś uprzywilejowanej klasy, lecz gatunek ludzki jako taki. W tym sensie przekaz liberalizmu był od początku egalitarny, chociaż praktyka społeczeństw burżuazyjnych taka nie była. Można się było w każdym razie odwołać do filozofii liberalizmu wtedy, gdy chciało się zanegować jakiś niesprawiedliwy element stosunków społecznych. To unikalne połączenie indywidualizmu oraz egalitaryzmu spowodowało, że liberalizm miał w...