Zabij oficera, złamiesz żołnierza

źródło: PAP/Alamy

Jeńcy sowieccy wzięci do niewoli przez wojsko polskie pod Radzyminem w sierpniu 1920 r.

źródło: materiały prasowe

PROF. ANDRZEJ CHWALBA Sowieckie władze wojskowe zachęcały do mordowania polskich jeńców. Często bolszewicy zakopywali ich żywcem. W ludowej tradycji rosyjskiej i ukraińskiej takie przypadki karania były praktykowane od wieków i nie traktowano ich jako czegoś gorszącego. Późniejsza o 20 lat zbrodnia katyńska nie mogła być więc niespodzianką.

Jaki jest żołnierz polski? Żołnierz polski walczy zaciekle i rzadko poddaje się do niewoli. Najpierw trzeba tego żołnierza potężnie uderzyć, żeby wreszcie propaganda rewolucyjna do niego dotarła" – pisał Jerzy Bordziłowski, polski komunista i żołnierz Armii Czerwonej.

Rzeczywiście, polscy żołnierze rzadziej niż przeciwnicy poddawali się i szli do niewoli. Słabość obu armii stanowiła dyscyplina, ale w wojsku polskim była ona lepsza niż w armii przeciwnej. W obu armiach dominowali żołnierze pochodzenia chłopskiego, niemniej różniła się ich świadomość obywatelska, przywiązanie do tradycyjnych wartości takich jak wiara religijna, obyczaje. Polscy żołnierze identyfikowali się z wojskiem polskim, powiadając, że służą w „polskiej armii" lub w „naszej armii". Takiego stopnia identyfikacji nie było w Armii Czerwonej. Między innymi na skutek tego żołnierzy bolszewickich częściej niż polskich nachodziła ochota, aby zdezerterować, a także poddać się i iść do niewoli.

Rozkaz, którego nie było

W 1919 roku w obozach polskich umieszczono około siedmiu tysięcy jeńców – żołnierzy Armii Czerwonej. Podczas wyprawy kijowskiej do niewoli trafiło mniej więcej 20 tysięcy, ale część spośród nich odbili kawalerzyści Budionnego. Ostatecznie szacuje się, że po zakończeniu wojny w polskiej niewoli znalazło się około 80–85 tysięcy jeńców. Według ustaleń Zbigniewa Karpusa do...