O statusie prawnym chłopa w dawnej Polsce

Stan chłopski, przez lata niewolniczo wykorzystywany, miał też swoje prawa.

Ostatnio ukazało się kilka opracowań rewidujących spojrzenie na nasze dzieje przez pryzmat klas czy grup społecznych. Prace Adama Leszczyńskiego, Kacpra Pobłockiego czy Michała Rauszera odsłaniają nieznane fakty, dopisując do historii obowiązującej oficjalnie dzieje zapomniane, często wstydliwie.

Inne pojmowanie własności

Autorzy „rewizjonistyczni", opisując sytuację chłopa pańszczyźnianego, używają określenia „niewolnictwo". Istotę systemu feudalnego panującego w Europie i Japonii (co zauważył prof. Michał Sczaniecki) aż do drugiej połowy XIX w. stanowiło poddaństwo i agraryzm, a więc dominacja wielkiej własności ziemskiej. Daleki był on od współczesnego pojmowania wolności czy równości. Nie znaczy to jednak, że łatwo poddaje się współczesnym ocenom.

Punktem wyjścia jest tu bowiem ówczesne pojmowanie własności jako podzielnej, a nie prawa jednolitego, absolutnego i silnie chronionego – jak dziś. Kto inny miał własność (dominium directum), a kto inny ją wykonywał jako służebną (dominium utile). Dzięki takiej konstrukcji możliwe było zarówno poddaństwo osobiste chłopów, wywodzące się z prekarii, a więc dobrowolnego oddania się w opiekę feudała w zamian za świadczenia w pracy czy czynszu, jak i system lenny, w którym...