Ostatni zjazd komunistów

autor zdjęcia: Krzysztof Wojciewski

źródło: Forum

Ostatni zjazd PZPR. Przemawia Leszek Miller, 27–30 stycznia 1990 r.

W nocy z 28 na 29 stycznia 1990 r., tuż przed zakończeniem XI zjazdu PZPR, ostatni I sekretarz partii Mieczysław Rakowski wypowiedział historyczne słowa: „Sztandar Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej wyprowadzić!". W ten sposób swój żywot zakończyło ugrupowanie, które przez ponad 40 lat niepodzielnie rządziło Polską.

Gdy 29 lipca 1989 r. Rakowski przejmował ster w PZPR po ustąpieniu z funkcji I sekretarza przez gen. Wojciecha Jaruzelskiego, po tym jak ten ostatni dziesięć dni wcześniej został wybrany przez Zgromadzenie Narodowe na prezydenta PRL, zapewne nie tak wyobrażał sobie finał swej politycznej kariery. Spełniały się wówczas marzenia wieloletniego redaktora naczelnego „Polityki" o karierze w centralnym aparacie partyjnym. Jak później przyznał, przejmując funkcję I sekretarza, wierzył w siebie oraz w zdolność PZPR do autoreformy. Nie zamierzał być „malowanym" przywódcą. Nie przypuszczał też, że faktycznie stanie się grabarzem partii. W swym pierwszym przemówieniu stwierdził nawet: „ja nie będę syndykiem masy upadłościowej".

Także wielu towarzyszy w terenie uważało, że Rakowski „jest osobą, która może poderwać partię do aktywnego działania i walki politycznej", „skonsoliduje nurty reformatorskie i ma szansę przewodzenia partii silnej, nowoczesnej", „jest politykiem doświadczonym, twardym, ale elastycznym w działaniu", „daje gwarancję kontynuowania linii porozumienia". Podobnie na swój temat myślał sam Rakowski.

Sukces przyszedł jednak zbyt późno, gdy formacja, której przewodził, chyliła się już ku upadkowi. Jego poprzednicy byli przecież nie tylko przywódcami rządzącej po dyktatorsku partii, ale faktycznie stali na czele państwa. On...