Testament realisty

autor zdjęcia: public domain sourced / access rights from The Picture Art Collection / Alamy Stock Photo / BE&W

źródło: Rzeczpospolita

Ks. Stanisław Konarski (1700–1773) uczył swoich podopiecznych, że w życiu trzeba oddawać z nawiązką republice to, co się od niej otrzymało przez szlachetne urodzenie i wychowanie

Kiedy umierał Stanisław Konarski, umierała także I Rzeczpospolita. Ksiądz pijar przekonywał, że tylko upodmiotowienie obywateli może uratować kraj. Dla ludzi znudzonych politycznymi podziałami jego postać i dziś może być inspirująca.

Od 250 lat trwa śledztwo. Nadal nie wiadomo, czy popełniła haniebne samobójstwo, czy też została brutalnie zamordowana. A co jeśli uznamy, że obie wersje wydarzeń nie muszą się do końca wykluczać? Oczywisty motyw i twarde dowody obarczają winą trzech napastników, ale czy doszłoby do tej zbrodni, gdyby denatka nie grzeszyła marzycielstwem, nieudolnością i skrajnym brakiem odpowiedzialności?

18 września obchodzimy niechlubną rocznicę 250-lecia I rozbioru Polski. Wówczas notyfikowano oficjalne porozumienie rozbiorowe. Data ta jest jednak wyłącznie symboliczna. Negocjacje między Rosją, Prusami a następnie Austrią trwały od 1770 r. W połowie 1771 r. państwa zaborcze już zajmowały terytoria Rzeczypospolitej. Do najważniejszych porozumień doszło zaś w lutym 1772 r.

Pomiędzy dwoma obozami

Dyskusja na temat przyczyn upadku Rzeczypospolitej trwa w polskiej kulturze od bardzo dawna. Co więcej, można powiedzieć, że wyprzedza ostateczny koniec polskiej państwowości po III rozbiorze. To najważniejsze postaci oświecenia, takie jak Adam Naruszewicz, Hugo Kołłątaj czy Stanisław Staszic, dowodziły, że Polska przez szlachecką anarchię i zachłanność magnaterii zabija samą siebie, a o niepodległość można i owszem walczyć, ale uprzednio należy zapukać do drzwi zachodniej cywilizacji. Jak się tam dostać? Za pomocą radykalnych reform wewnętrznych,...