Pod powierzchnią kruchej przyjaźni

autor zdjęcia: Mikhail Mikhaylovich Kalashnikov

źródło: Rzeczpospolita

Winston Churchill i Józef Stalin podczas konferencji w Moskwie 12–17 sierpnia 1942 roku. Amerykański prezydent był wówczas reprezentowany przez W. Averella Harrimana

źródło: Rzeczpospolita

Winston Churchill początkowo niechętnie przyznawał, że im dłużej Rosjanie stawiali czoła Niemcom, „tym większy stawał się nasz dług”.

Szef brytyjskiej misji wojskowej w Moskwie gen. por. Noel Mason-MacFarlane i towarzyszący mu brytyjski ambasador Stafford Cripps spotkali się z ciepłym przyjęciem, gdy 26 czerwca 1941 roku wylądowali w rosyjskim porcie w Archangielsku, do którego dotarli na pokładzie łodzi latającej „Catalina” po 18-godzinnym locie z Wysp Szetlandzkich. Po wykwintnej kolacji i nocy przyjemnie spędzonej na pokładzie oczekującego w porcie jachtu odlecieli do Moskwy osobistym samolotem komisarza obrony. Był to istotny zaszczyt, który nie umknął uwadze Crippsa. Jeszcze bardziej ucieszyło go to, że Wiaczesław Mołotow – który przez prawie cały rok traktował go dość ozięble – w ciągu jednego dnia od przybycia do stolicy dwukrotnie poprosił go o spotkanie. „Atmosfera jest tutaj teraz tak odmienna, że z trudem sobie uświadamiam, iż pod względem politycznym wciąż jest to to samo miejsce” – zauważył z zadowoleniem.

Niemniej jednak szybko stało się jasne, że Moskwa oczekiwała po misji brytyjskiej czegoś, do czego ani Mason-MacFarlane, ani Cripps nie mieli upoważnienia, by to Kremlowi zapewnić: stałych dostaw sprzętu wojskowego i, co nie mniej ważne, wspólnego zobowiązania obu rządów do powstrzymania się od zawarcia separatystycznego układu pokojowego z Niemcami – czego ze strony Brytyjczyków, pomimo radiowego przemówienia Winstona Churchilla wygłoszonego niecały tydzień wcześniej, wciąż obawiał się podejrzliwy...