Woda już nie wróci

Chciwość człowieka doprowadziła do niemal całkowitego wyschnięcia Jeziora Aralskiego, niegdyś czwartego jeziora na świecie. Jednak akwen, jakby na złość oprawcy, jeszcze żyje.

Kiedy próbuję zanurzyć się w tym, co zostało z jeziora, woda natychmiast wypycha mnie ku górze. Zasolenie w nędznych resztkach akwenu wzrosło w ostatnich latach 20-krotnie, zabijając niemal wszystko, co tutaj żyło. – Nie wszystko! Popatrz, flamingi! – krzyczy Hamza, który mnie tutaj przywiózł. Uzbek wskazuje ruchem głowy stado ptaków, krążących nad moją głową. – Wychodź już, bo nie spłuczesz z siebie tej soli!

Rzeczywiście. Po chwili na dłoniach, udach, klatce piersiowej odkłada się, jak puder, cienka warstwa soli. Dopiero teraz widzę, że wszystkie rany i otarcia, w które się wżarła, nabrzmiały i poczerwieniały. Szczególnie cierpi palec wskazujący, który rozorałem sobie przez cierń kwiatu bawełny, nazywanej w Azji Środkowej białym złotem. To właśnie od bawełny wziął się mój ból i tragedia Jeziora Aralskiego. Ale po kolei.

Pierwsza mapa

Degradacja i eksploatacja jeziora jest związana z podbojem Azji Środkowej, zwłaszcza dzisiejszych ziem Kazachstanu i Uzbekistanu przez carską Rosję i jej spadkobiercę ZSRR. Gdy tylko macki caratu zaczęły sięgać wybrzeży Jeziora Aralskiego, konieczne stało się przeprowadzenie badań i ocena możliwości utworzenia regularnej floty służącej rosyjskim interesom.

Zadanie to zlecono Aleksiejowi Butakowowi, który w 1848 r. wsiadł na pokład dwumasztowca „Konstantin”. W załodze znalazł się zesłaniec,...